احمد اکبری نیا - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین
ابراهیم شریفی عاشورآبادی - استادیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
مهدی میرزا - دانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) در عرصه های طبیعی برخی از مناطق ایران ازجمله استان قزوین پراکنش دارد. پایه های حاصل از تقسیم بوته های آویشن دنایی جمع آوری شده از رویشگاهی واقع در بخش آبگرم قزوین، به مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسماعیل آباد قزوین منتقل و در کرت های آزمایشی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال ۱۳۸۴ کشت شدند. سرشاخه های گلدار گیاه به مدت سه سال (از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷) برداشت و پس از خشک شدن در سایه به روش تقطیر با آب به مدت سه ساعت اسانس گیری شدند. جداسازی و شناسایی ترکیب های اسانس با دستگاه کروماتوگراف گازی و گازکروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی انجام گردید. سرشاخه گلدار آویشن دنایی در سال اول تعداد سه چین و در سال های دوم و سوم تعداد چهار چین برداشت شدند. نتایج نشان داد که عملکرد سرشاخه آویشن دنایی با افزایش سن گیاه روند افزایشی داشت. به طوری که عملکرد سرشاخه تر و خشک آن در سال اول آزمایش ۹۱۲۴ و ۱۵۶۸، سال دوم ۱۰۲۵۰ و ۲۱۷۶ و سال سوم ۱۱۳۳۷ و ۲۷۵۰ کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین عملکرد سرشاخه در هر سال مربوط به چین اول برداشت بود. از این رو متوسط عملکرد سرشاخه تر و خشک آویشن دنایی چین اول ۳۴۹۸-۸۰۰، چین دوم ۳۰۱۵-۷۲۰، چین سوم ۱۹۴۷-۵۰۸ و چین چهارم ۱۹۷۶-۵۰۴ کیلوگرم در هکتار بود. میزان اسانس تحت تاثیر سال های آزمایش قرار نگرفت. اما بین چین های برداشت تفاوت معنی داری وجود داشت و کمترین آن ۸۳/۲ درصد مربوط به چین سوم و بیشترین آن معادل ۰۷/۳ درصد مربوط به چین اول بود. تیمول، گاما-ترپینن، پارا-سیمن، متیل اتر کارواکرول و کارواکرول از ترکیب های اصلی اسانس در همه چین ها و همه سال های آزمایش بودند. مقدار تیمول در اسانس گیاه در چین های برداشت و سال های آزمایش بین ۶۹ تا ۷۶ درصد بود. کمترین و بیشترین مقدار تیمول به ترتیب مربوط به چین اول و چین دوم برداشت بود.

آویشن دنایی (Thymus daenensi Celak.), عملکرد, اسانس, تیمول