مهناز کسمتی - دانشیار، بخش زیست شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
احمد زند مقدم - استاد، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
اشرف هوشمندنیا - مربی آموزشیار، بخش زیست شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
زهرا عباسی - کارشناس ارشد، بخش زیست شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

مطالعات نشان داده که گیاه بابونه (Matricaria recutita L.) دارای ترکیبهای فیتواستروژنی است. فیتواستروژنها به عنوان اگونیست ضعیف و یا آنتاگونیست گیرنده های استروژنی عمل می کنند. از سوی دیگر نشان داده شده که هورمونهای جنسی در وابستگی به مواد مخدر موثر هستند. در این تحقیق اثر تجویز حاد عصاره آبی و هیدروالکلی گیاه بابونه بر علائم قطع مصرف مرفین در حضور و غیاب آنتاگونیست گیرنده های استروژنی در حیوان معتاد مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. برای این منظور از موش نر بالغ با میانگین وزنی ۳۰±۲۴۰ استفاده شد. جهت معتاد نمودن موشها از مرفین و برای قطع مصرف مرفین از نالوکسان استفاده شد و رفتارهای ایستادن روی دو پا، پرش و تیمار ناشی از قطع مرفین مورد ارزیابی قرار گرفت. برای بررسی اثر ترکیبهای فیتواستروژنیک هر دو نوع عصاره بابونه از داروی تاموکسیفن (۵/۰ میلی گرم بر کیلوگرم) به عنوان آنتاگونیست گیرنده های استروژنی و از کروماتوگرافی مایع با کارکرد بالا (HPLC) برای بررسی میزان ترکیبها با خاصیت فیتواستروژنی در دو نوع عصاره فوق استفاده شد. نتایج نشان داد: ۱) عصاره هیدروالکلی بابونه به میزان ۲۵ میلی گرم بر کیلوگرم باعث کاهش معنی دار رفتار روی دو پا ایستادن و تیمار شد، در حالی که عصاره آبی فقط رفتار روی دو پا ایستادن را کاهش داد. بنابراین عصاره هیدروالکلی تسکین بهتری نسبت به عصاره آبی بر رفتارهای ناشی از قطع مرفین داشت. ۲) تاموکسیفن از کاهش رفتار روی دو پا ایستادن ناشی از هر دو عصاره بابونه ممانعت کرده و اثر افزایشی بر رفتار تیمار داشت. ۳) مصرف تاموکسیفن به تنهایی اثر افزایشی بر رفتار پرش و تیمار اعمال کرده ولی اثر عکس بر رفتار روی دو پا ایستادن نشان داد. ۴) ترکیبهای فیتواستروژنیک آپی ژنین و کرایزین هم در عصاره آبی و هیدروالکلی به کمک کروماتوگرافی مایع با کارکرد بالا مشاهده شد، ولی میزان استخراج هر دو در عصاره هیدروالکلی بیشتر بود. بنابراین به نظر می رسد که ترکیبهای فیتواستروژنیک عصاره، در ایجاد اثر تسکینی بابونه در برخی علائم قطع مصرف مرفین سهیم بوده و احتمالا این عمل را از طریق گیرنده های سیستمهای نوروشیمیایی مربوط به پدیده وابستگی در سیستم عصبی مرکزی انجام می دهند.

Matricaria recutita L, فیتواستروژن, تاموکسیفن, قطع مصرف مرفین