شهلا کعب زاده - دانشجوی دکتری مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
جمال قدوسی - دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات، تهران، ایران. (مسوول مکاتبات)
رضا ارجمندی - دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران.
نعمت اله جعفرزاده حقیقی فرد - مرکز تحقیقات فناوری های زیست محیطی، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور، اهواز ، ایران.

زمینه و هدف: از مهم­ترین پیامدهای احداث سد، تغییر کاربری اراضی و تاثیر آن در تغییر کیفیت آب و بر­هم خوردن تعادل اکوسیستم رودخانه­ها در پایاب سدها است. در تحقیق حاضر رابطه بین تغییرات کاربری اراضی و کیفیت آب رودخانه در پایاب سد کرخه به­عنوان عامل اثر گذار در بر­ هم خوردن تعادل اکوسیستم رودخانه کرخه تجزیه و تحلیل شده است. روش بررسی: روند تغییرات ادواری کاربری اراضی طی ۵ دوره زمانی از سال های ۱۳۶۳ لغایت ۱۳۹۳ در منطقه با استفاده از تفسیر تصاویر ماهواره ای ادواری سنجنده لندست TM و ETM+ و تغییرات ادواری متناظر غلظت پارامترهای اندازه­گیری شد و کیفیت آب رودخانه در پایاب سد کرخه بررسی شد. یافته ها: بعد از احداث سد، روند تغییرات کاربری اراضی تشدید شده و مقدار پارامترهای کیفیت آب افزایش یافته است. آزمون همبستگی بین تغییرات کاربری اراضی با پارامترهای کیفیت آب در بازه مورد مطالعه در پایاب سد نشان داد که همبستگی معنی دار آماری درسطح اطمینان ۹۵درصد(۰۵/۰ =P) و ۹۹درصد(۰۱/۰P= ) وجود دارد. رابطه بین تغییرات کاربری اراضی و تغییرات کیفیت آب رودخانه با استفاده از مدل­های رگرسیون چند متغییره بررسی شد و نتایج آن بیانگر امکان­پذیری پیش بینی یا برآورد حد آستانه مساحت قابل تخصیص به انواع کاربری­ها در پایاب سد­های بزرگ بود. کاربری زراعت آبی بیشترین تغییر را پس از احداث سد داشت. مساحت تحت پوشش اراضی آبی در زمان اجرای تحقیق ۷۶درصد بود. بحث و نتیجه­گیری: در مطالعه حاضر مشخص شد که وسعت مجاز تخصیص اراضی به زارعت آبی در منطقه برابر با ۴۶ درصد مساحت حوضه آبریز پایاب سد کرخه است از این­رو افزایش کاربری زراعت آبی عامل اصلی کاهش کیفیت آب رودخانه است.  

سدهای بزرگ, کیفیت آب, کاربری اراضی, تصاویر ماهواره ای, مدل های رگرسیون چند متغیره