ارزیابی اثرات رواناب بر فرسایش حوضه آبریز خدیجه خاتون با استفاده از مدل MPSIAC

زمینه و هدف: در دهه اخیر، در اثر تغییر کاربری اراضی و تخریب پوشش گیاهی، قسمت اعظم نزولات تبدیل به رواناب شده و با ایجاد سیلاب هایی عظیم، باعث خسارات مالی و جانی فراوان می گردد. هدف از این پژوهش، ارزیابی تاثیر رواناب بر فرسایش حوضه آبریز با استفاده از مدل MPSIAC بوده است. روش بررسی: بدین­منظور، نخست نقشه های پایه حوضه خدیجه خاتون در سال ۱۳۹۷ نظیر نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی جمع آوری شد. سپس مراحل محاسبه ۹ فاکتور مدل شامل زمین­شناسی، خاک، آب و هوا، رواناب، پستی و بلندی، پوشش زمین، استفاده از زمین، وضعیت فعلی فرسایش و فرسایش رودخانه ای انجام و فرسایش و رسوب منطقه برآورد و در نهایت، رابطه رواناب و فرسایش حوضه بررسی و مدل برآورد فرسایش و رسوب از روی رواناب تعیین گردید. یافته­ها: نتایج این پژوهش نشان داد که میزان فرسایش خاک، ۹۷/۵۸۰۶ تن در سال برابر ۵۸/۳ تن در هکتار در سال می باشد. چنانچه ارزش هر تن خاک زراعی معادل ۵۰ دلار در نظر گرفته شود و در صورت مهیا بودن شرایط فرسایش، ارزش ۹۷/۵۸۰۶ تن در سال معادل ۵/۲۹۰۳۴۸ دلار و به­عبارتی ۹/۱۱۶۱۳ میلیون ریال می باشد. در کل حوضه مورد مطالعه، فاکتور هفتم و هشتم مدل MPSIAC از موثرترین عوامل در بروز فرسایش هستند. بحث و نتیجه گیری: نتایج بیانگر این موضوع است که مراتع اطراف حوضه خدیجه خاتون به علت استفاده بیش از ظرفیت، تخریب شده و مراتع کل منطقه به علت شرایط اقلیمی در وضعیت خوبی نیست. همچنین نتایج نشان داد که فاکتور رواناب دارای همبستگی ۹۸/۰ خطی با فرسایش می باشد و بیانگر این است که هر چه رواناب زیادتر شود، میزان فرسایش و رسوب دهی نیز افزایش می یابد.

Keywords:

اشکال فرسایش , پوشش زمین , تیپ فرسایشی , جریان های سطحی , رسوب , مدل MPSIAC