نفیسه ابراهیمی کارگرشیرازی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی و مهندسی نفت، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
سعید سعادت - دانشیار، گروه زمین شناسی و مهندسی نفت، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران (مسوول مکاتبات)
محمد جوانبخت - استادیار، گروه زمین شناسی و مهندسی نفت، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

زمینه و هدف: در منطقه شوراب واقع در جنوب کاشمر نشانه­هایی از ذخایر معدنی جیوه، سرب، آهن و مس گزارش شده که می­تواند زمینه­ساز آلودگی زیست­محیطی باشد. هدف این تحقیق بررسی نحوه توزیع فلزات سنگین و ارزیابی فاکتورهای زمین­انباشت و آلودگی برای این عناصر در رسوبات رودخانه­ای منطقه شوراب کاشمر است. روش بررسی: پس از انجام مطالعات کتابخانه­ای و پردازش تصاویر ماهواره­ای، بررسی­های زمین­شناسی انجام گرفت و نهایتا ۲۱ نمونه از رسوبات رودخانه­ای منطقه برداشت گردید. پس از تعیین بافت خاک و پارامترهای شوری،pH ،EC ، ۱۴ نمونه برای بررسی غلظت فلزات سنگین توسط دستگاه ICP-OS در آزمایشگاه زرآزما آزمایش شد. نتایج به­دست آمده توسط نرم­افزارهای GIS , Excel ,SPSS  پردازش و مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ها: به استثنای عناصر نقره، مس، کادمیوم، کبالت، کروم و نیکل که تا حدی آلودگی نشان می­دهند، بقیه عناصر در منطقه به­طور جدی نقش آلوده کننده­ای ندارند. میزان pH  از ۵/۷ تا ۲/۸ و میزان EC از ۳ تا ۵µs/cm  و شوری ۱۵۰ تا ۲۵۰۰ متناسب با هدایت الکتریکی متغیر است. بحث و نتیجه­گیری: الگوی پراکندگی عناصر نیکل و کبالت و تا حدودی کروم در رسوبات رودخانه­ای منطقه انطباق معینی با یکدیگر نشان می­دهند. این امر می­تواند با ترکیب سنگ­شناسی بالا­دست آبراهه­ها که عمدتا سنگ­های ولکانیکی آندزیتی هستند، مرتبط باشد. عناصر سرب و روی عمدتا در آبراهه­ها و رسوبات بخش­های شمالی و شرقی منطقه و عناصر آرسنیک و آنتیموان نیز در رسوبات شمال و شمال غربی تمرکز بیشتری نشان می­دهند. این امر ممکن است مرتبط با کانی­سازی­های این نواحی باشد که تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است.

فلزات سنگین, شاخص زمین انباشت, فاکتور آلودگی, منطقه شوراب, کاشمر