رضا پورایمانی - دانشیار گروه فیزیک، دانشکده علوم پایه، دانشگاه اراک، اراک، ایران (مسوول مکاتبات)
طیبه داود مقامی - دانش آموخته کارشناسی ارشد فیزیک هسته ای، دانشگاه اراک، اراک، ایران

زمینه و هدف: انسان ها همواره در معرض پرتوهای یون­ساز قرار دارند. یکی از منابع این پرتوها، تابش­های هسته­ای مربوط به ویژه هسته­های پرتوزای موجود در آب، خاک، سنگ و گیاهان است. عناصر پرتوزا باگسیل تابش­های هسته­ای باعث بروز بیماری­هایی نظیر سرطان و ناهنجاری­های ژنتیکی میگردند. بنابراین مطالعه و بررسی پرتوزایی خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. روش بررسی: در این پژوهش۳۴ نمونه خاک از حد­­فاصل نیروگاه سوخت فسیلی شازند تا شهر اراک مورد مطالعه قرار گرفت. فعالیت ویژه هسته­های پرتوزا  از روش بیناب­نگاری گاما و با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی (HPGe) با بازدهی نسبی ۳۰% تعیین گردید.  مقادیر فعالیت ویژه عناصر پرتوزا، فعالیت معادل رادیم و آهنگ دز جذبی در هوا برایکلیه نمونه­ها محاسبه شد. یافته­ها: مقدار فعالیت ویژه هسته­های پرتوزای ۲۲۶Ra  و  ۲۳۲Thو ۴۰K و  ۱۳۷Csدرنمونه­های جمع­آوری شده به ترتیب درمحدوده ۹۱/۱±۹۲/۱۸تا ۶۹/۲±۱۱/۴۳ و ۱۶/۲±۳۱/۲۵ تا ۶۵/۳±۲۷/۵۴ و ۹۶/۹±۱۷/۲۳۰ تا۰۳/۱۸±۲۵/۷۲۸ و ۴۹/۱> تا ۸۸/۰±۵۲/۹برحسب بکرل برکیلوگرم تغییر می­کند. مقدار آهنگ دز جذبی در هوا در ارتفاع یک متری و فعالیت معادل رادیوم به ترتیب از ۳۸/۱±۵۷/۴۰ تا ۰۷/۲±۹۸/۷۶برحسب(nGy/h)  و  از ۰۸/۳ ± ۱۴/۸۴ تا  ۵۰/۴±۷۴/۱۵۷ بر حسب  Bq/kg محاسبه گردید. بحث و نتیجه­گیری: میانگین فعالیت معادل رادیوم برای نمونه­های  خاک Bq/kg ۳۸/۱۸± ۳۸/۱۱۶ محاسبه گردید که در سطح مقدار میانگین جهانی(Bq/kg۶۹/۱۳۱) است. بیش­ترین مقدار پرتوزایی در فاصله ۳ تا ۷ کیلومتری نیروگاه مشاهده گردید.  نتایج این تحقیق نشان می­دهد که  پرتوزایی خاک این منطقه خطری برای سلامتی ساکنین ایجاد نمی­کند.

پرتوزایی, فعالیت معادل رادیوم, خاک, نیروگاه برق شازند