تحلیل اثر متقابل ژنوتیپ و محیط بر عملکرد دانه ژنوتیپ های نخود با استفاده از مدل های AMMI و بای پلات GGE

در پژوهش حاضر، ۱۸ لاین و رقم نخود سفید در سه ایستگاه سردسیری دیم شامل مراغه، کردستان و شیروان به مدت سه سال (۱۳۹۲-۹۵) ارزیابی شدند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که اثرهای محیط، ژنوتیپ و تعامل ژنوتیپ و محیط معنی­دار بودند. تحلیل تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ و محیط با استفاده از مدل AMMI حاکی از معنی­دار بودن تغییرات ناشی از دو مولفه اصلی تعامل با توجیه ۹/۶۷ درصدی بود، درحالی­که این دو مولفه در روش بای­پلات GGE حدود ۶۵ درصد از تغییرات را توجیه نمودند. نتایج ارزیابی پایداری ارقام با استفاده از آماره­های AMMI بسیار مشابه با بای­پلات AMMI۲ بود. این تشابه تا حدودی میان روش بای­پلات GGE و AMMI نیز مشاهده شد. در هر دو روش، محیط­ها به گروه­هایی با ژنوتیپ­های برتر جداگانه تقسیم شدند و رفتار برخی مکان ها در گزینش ژنوتیپ ها در همه سال­ها مشابه و در برخی دیگر متفاوت از هم بود، بنابراین نتیجه­گیری شد که الگوی تکرارپذیری ژنوتیپ­های برتر در هر مکان تحت شرایط دیم، با چالش همراه است. ارقام شاهد ثمین، قزوین و جم، عملکرد دانه و پایداری عملکرد مطلوبی از خود نشان دادند. با وجود این­که امکان انتخاب ژنوتیپ­های پرمحصول و پایدار در بین لاین­ها نسبت به ارقام شاهد ضعیف بود، اما ژنوتیپ­های شماره یک، سه، شش، ۱۲ و ۱۴ با توجه به عملکرد بالا می­توانند در سازگاری خصوصی مورد استفاده قرار گیرند و منابع ژنتیکی مطلوبی برای معرفی ارقام متحمل به تنش خشکی و سرما در دیم­زارهای مورد مطالعه باشند.

Keywords:

آماره­های چندمتغیره , بای­پلات , پایداری , تری­پلات , سازگاری