شهریار ضیاءآذری - Ph.D. Candidate in Arabic Language and Literature – Islamic Azad University – Science and Research Branch – Tehran-Iran
بابک فرزانه - Professor of Arabic Language and Literature – Islamic Azad University – Science and Research Branch – Tehran-Iran
ابراهیم دیباجی - Professor of Arabic Language and Literature – Islamic Azad University – Science and Research Branch – Tehran-Iran

قبایل عرب در سرتاسر شبه­جزیره عربی می­زیسته­ و در یک نقطه جمع نبوده­اند. برخی در حضر و برخی در بادیه در پی آب و توشه به سر می­برده­اند. بی گمان قبیله هایی که در بادیه می­زیسته­اند، روش های خاص خود را در ادای واژگانی داشته­اند و این روش ها با قبایل حضری متفاوت بوده و اثر بیشتری در تعدد لهجه های عربی و ویژگی های هر لهجه داشته است. برخی تلفظ ها در شمار عناصر زبان قوم و در قلمرو واژگانی قرآن کریم قرار گرفت و در منطقه­ای، ادای کلمه ای با حرفی غیر از حرف به­کار رفته در منطقه دیگر بود. هدف از این پژوهش، بررسی تحولات آوایی زبان عربی در قلمرو قرآن کریم از طریق رهگیری  فرایند واجی ابدال درچارچوب زبان­شناسی تاریخی به­منظور تعیین نقش فرهنگ و اقلیم بر آواهای زبان عربی است. روش این تحقیق، کتابخانه ای است ونخست به انگیزه های عرب، در تلفظ به حرفی متفاوت پی می بریم وسپس با کنکاش درجغرافیای زیستی و تجوید زبانی عرب، سعی می کنیم به خاستگاه پدیده ابدال برسیم و آنگاه نظام آوایی زبان عربی را در واکه هایی که مخارج یا صفات مشترک دارند، بررسی می کنیم. آنگاه پدیده ابدال را در نسبت میان حرف قدیم و حرف جدید واکاوی می­کنیم و با طرح نمونه هایی از آن، به نقش و سهم قبایل در این گونه از فرایندها پی می بریم.    

Keywords: Phonological Processes, substitution, accent, dialect, lisp, former, واژه­های کلیدی: فرایندهای واجی, ابدال, لهجه, لغه, لغیه, لثغه, اسبق.