چگونگی تاثیر ویژگی های معماری پیش از اسلام بر شکل گیری معماری مذهبی پس از اسلام ایران

پس از پذیرش اسلام، اولین موضوعی که به عنوان مظهر ونشان دین اسلام مطرح شد مکان مسجدو چگونگی ساخت آن بود. مسجد اصلی ترین موجودیت کالبدی در قرون اولیه بعد از اسلام بود کههمه شعائر اسلامی در آن ظهور می یافت و از الگوی اولیه مسجد النبی در مدینه تبعیت می کرد.نکتهقابل اهمیت در اینجا، نحوه گذار معماری ایرانی پیش از ورود اسلام به معماری پس از آن است. مسلماًایرانیان پیش از اسلام دارای تمدنی عظیم در زمینه معماری بودند، از معماری پس از اسلام نیز آثارمعماری باشکوهی باقی مانده است.اما آیا این دو معماری با دو دوره زمانی بسیار متفاوت،با هممرتبطند؟ آیا معماری پیش از اسلام در شکل گیری مساجد در ایران موثر بوده است؟برای یافتن پاسخاین سوالات باید معماری پیش از اسلام را حداقل،در فضاهای حکومتی و مذهبی بررسی کرد و آن را بامعماری مساجد مقایسه نمود.بناهای مربوط به این دوره که هنوز در دسترس و از لحاظ معماری بسیاربا اهمیت می باشند مانند کاخ های هخامنشی،آتشکده ها و کاخ های ساسانی و اشکانی، دارای فضاهاییهمچون تالار ستون دار، گنبد، حیاط مرکزی و ایوان هستند که بعدها به نوعی در مساجد به چشممی خورند.مساجد اولیه شبستانی همچون مسجد جامع نایین و مسجد تاریخانه دامغان، دارای شبستانستوندار و طاقهای هلالی و خاگی است که در معماری پیش از اسلام وجود داشته و مساجد متاخرتر مانند مسجد جامع اردستان و مسجد جامع اصفهان دارای عناصری از قبیل گنبدخانه،گنبد و ایوانمی باشند که ریشه های آن در معماری پیش از اسلام دیده می شود.با در نظر گرفتن این عناصر معماری وبررسی روند تغییرات آن در طول زمان، تاثیر و تداوم معماری پیش از اسلام در شکل گیری معماریپس از آن، به خوبی دیده می شود و مشخص می شود که بسیاری از ویژگیهای معماری ایرانی، درمعماری ایران اسلامی نیز ادامه یافت، ویژگیهایی که با در نظر گرفتن دستورات دینی، به خوبی درمعماری مذهبی ایران جا گرفت و جزئی جدایی ناپذیر از آن گشت.

Keywords:

معماری ایرانی , معماری دوران اسلامی ایران , مساجد شبستانی , مساجد چهار ایوانی