محمد صادق فلاحت - استادیار گروه معماری دانشگاه زنجان
لیلا کمالی - عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه زنجان

یکی از مهمترین ویژگیهای معماری و شهرسازی کهن ایرانی - اسلامی انسجام آنهاست که در ابعادمختلف شهرها، مجموعه های شهری و واحدهای معماری می توان آن را مشاهده و ادراک نمود. اینکیفیت حاصل پیوند و ارتباط بین اجزاء تشکیل دهنده آثار معماری و شهرهاست. انسجام در زیبایی،هویت بخشیدن، معنا دادن و کمک به ادراک و شناخت شهرها، مجموعه های شهری و بناها نقشبسزایی دارد، ضمن اینکه امکان فعالیت در فضاها و سهولت انجام آن را فراهم می کند.کیفیتهای مختلف آثار معماری و شهرسازی – از جمله انسجام آنها- از ویژگیهای ساختاری،عملکردی و بصری آنها ناشی می شود، به همین دلیل این نوشتار که به بررسی انسجام در معماری وشهرسازی اسلامی می پردازد، آن را در سه وجه ساختاری، عملکردی و بصری بررسی می کند. به علاوهبه دلیل آنکه شهر متشکل از بناها و ترکیبهای آنها در مقیاسهای مختلف است، وجوه مختلف انسجام درسه مقیاس شهر، مجموعه و بنا مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعه نشان می دهد هر وجهی ازانسجام در هریک از مقیاسهای شهر، مجموعه و بنا نقشی بیش از سایر وجوه آن در القاء حس انسجام وپیوستگی، کارآمدی وخوانایی آن به عنوان یک پدیده یکپارچه به عهده دارد. با توجه به اهمیت انسجامدر شهرها، مجموعه های شهری و بناها، این مقاله بعضی از عواملی را که می تواند راهنمای طراحان ومرمتگران برای آفرینش شهرها، مجموعه های شهری و بناهایی منسجم یا بازگرداندن انسجام به شهرها وبناهای کهن باشد، به اختصار ارائه کرده است.

انسجام، انسجام ساختاری، انسجام عملکردی، انسجام بصری