صلاح الدین مولانایی - عضو هیات علمی دانشگاه کردستان، پژوهشگر دکترای معماری دانشگاه علم و ص
سارا سلیمانی - عضو هیات علمی دانشگاه کردستان، دکترای معماری

در این مقاله بخشی از معماری منطقه اورامان استان کردستان در ناحیه غربی ایران، با تاکید برساختار ویژه روستاهای کوهستانی این منطقه و بر مبنای عوامل موثر در شکل گیری آن مورد بررسیقرار گرفته است. در حاشیه غرب و شمال غرب کشور، در سلسله کوههای منشعب زاگرس، ساختاریبرگرفته از خصایص انسانی و اعتقادات اسلامی آرمیده است که بخش مهمی از سابقۀ هنر و معماریایرانیان محسوب می گردد. هویت معماری این منطقه، نشانگر اصول و ارزشهای بنیادین معماری،بالاخص معماری اسلامی و تاثیرات مبانی اعتقادی اسلام در شکل گیری معماری و شهرسازی آنمی باشد. ضمن اینکه بدلیل ویژگیهای محیطی و شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی، ترکیب اصول واعتقادات فرهنگی و دینی با عوامل فیزیکی نظیر نحوه ساخت، روشهای اجرا و مصالح بومی، در شکلگیری و هویت بخشی معماری اصیل منطقه تاثیرات بسزایی داشته است. بسیاری از کارشناسان در شکلرا مطرح نموده و معتقدند که (Determinism) گیری بافت روستاهای کوهستانی، بحث جبر گراییبدلیل ناگزیری در تقابل با عوامل اقلیمی و جغرافیایی، بافت این روستاها از یک جهت خاص تبعیتنموده اند. اما بر اساس مطالعات در بسیاری از روستاهای منطقه اورامان، علیرغم نوع خاص و جهتغالب شیب و توپوگرافی، تلاش شده است تا حد امکان جهت گیری اصلی بافت روستا به سمت قبلهبوده یا پیرامون فضاهای مذهبی نظیر مسجد و بقعه امامزاده شکل گرفته و این ارزش معنوی به نحویدر معماری خود را نشان داده است. چرخش خانه ها و خروج از خط توپوگرافی تا آنجا که در توان معماران بوده و بر مبنای فناوریهای بومی در این مناطق مشاهده می گردد. سایر اصول معماری اسلامینظیر محرمیت، درونگرایی و خودبسندگی بهمراه اصول و ارزشهای دینی که در مقاله بدانها پرداخته شدهاست؛ در ساختار معماری اورامان و ایجاد هویتی شاخص، متجلی شده است.

معماری اسلامی، هویت، معماری کوهستانی، کردستان، اورامان