فرهاد تهرانی - دانشیار و عضو هیات علمی، دانشگاه شهید بهشتی دانشیار دانشکده معماری و
رضا ایوبی - استادیار و عضو هیات علمی، دانشگاه هنر اصفهان،
مینا راداحمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی، دانشگاه هن

در بررسی تحولات تاریخی میدان نقش جهان، به عنوان نمونه ی بارزی از شاهکارهای معماری وفضا های شهری دوره ی صفوی، دست یابی به الگوهای شهرسازی وام گرفته از دوره های پیشین، امریضروری است. از سویی شناخت پیشینه ی پیدایش بناها و فضاهای شهری تاریخی همچون میداننقش جهان، در جهت دستیابی به ویژگی های کالبدی و کاربردی وام گرفته ی آن، از مکاتب شهرسازی ومعماری، منوط به تبیین و تمییز الگوهای معمارانه و شهرسازی دوران صفوی و پیشین آن است که به ویژهاز طریق قیاس تأسیسات اجتماعی و شهری دوران سلجوقی و آق قویونلو همچون میدان عتیق اصفهان ومیدان صاحب آباد تبریز و دیگر میدان های تاریخی شهری برآورده می گردد. لذا ارزیابی الگوهای اولیه یمعماری این میدان در مقایسه با میدان های بزرگ شهرهای ایران در زمان ساخت و طرح ریزی و حتی پیشاز آن، بدون شک بازگوکننده ی این مسأله است که این میدان حاصل تجربه ای گران مایه طی صدها سالشناخت معمارانه از شهر و فضا های معماری در ایران است و شاید همین مسأله بی اغراق باعث حیرت وشگفتی بسیاری از سیاحان و نویسندگان در طول تاریخ بوده است.در این راستا سعی بر آن است که با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با استفاده از روش توصیف تاریخیو مقایسات تطبیقی به نقد و بررسی الگوهای شهرسازی میدان نقش جهان در تطبیق و تباین با تعدادی ازمیدان های شهری بزرگ پیشین یا هم دوره پرداخته شود. لذا بدون انکار نقش پر اهمیت حکومت های بزرگدر شکل گیری و تحول معماری و شهرسازی، خواهیم دانست که ساخت میدانی با این عظمت، به عنوانیکی از شاخص ترین نمونه های رشد و تحول فضاهای باز شهری، تجلی گاه مهم ترین رویداد فرهنگی،اقتصادی و سیاسی و مذهبی عصر صفوی است که طی آن میدان هویتی کاملاً همگانی پذیرفته است.

میدان نقش جهان، میدان عتیق، میدان صاحب آباد، میدان سعادت آباد