زهرا عابدی - استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
پریسا سلطانی خمسه - دکتری اقتصاد محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران (مسوول مکاتبات)

زمینه و اهداف: رشد جمعیت و مصرف بی رویه منابع طبیعی جهت تداوم رفاه اقتصادی، علاوه بر نابودی اکوسیستم سبب بروز کمبود در کره قابل حیات گردیده است که جهت پیشگیری از بروز هرگونه کمبود در دسترسی به منابع طبیعی، مصرف هر بخش اقتصادی باید با رعایت توان بازتولید اکوسیستم ادامه یابد. این مقاله به برآورد ردپای اکولوژیک مصرف آب و انرژی (برق و گازطبیعی) بخش خانوار در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران و تخمین ظرفیت زیست محیطی منابع مذکور پرداخته است. روش بررسی: در این مقاله ضمن برآورد ردپای اکولوژیک به روش مبتنی بر مصرف آشکار منابع، میزان ظرفیت زیست محیطی براساس بازده زمین برآورد گردیده و همچنین شکاف اکولوژیک در مفهوم کمبود دسترسی به منابع بدست آمده است. برای یافتن تاثیر راه حل- های کاربردی در کاهش شکاف اکولوژیک نیز از طریق نرم افزار SPSS و آزمون کوکران و همچنین تدوین پرسش نامه مرتبط با مصرف منابع موردبررسی در بخش خانوار، مهم ترین عامل موثر در کاهش شکاف اکولوژیک مشخص گردیده است. یافته ها: برآورد ردپای اکولوژیک آب و انرژی (برق و گازطبیعی) مورد استفاده در بخش خانوار شهر تهران به ارتباط منفی میان تداوم فعالیت های بخش خانوار و شکاف اکولوژیک منابع مذکور اشاره دارد، که باتوجه به نتایج بدست آمده و تحلیل آن ها، شکاف اکولوژیکی بیش از ۴ میلیون هکتار حاصل از مصرف بی رویه آب، برق و گاز طبیعی در بخش خانوار شهر تهران موجود است. پس از برآورد شکاف اکولوژیک، پرسش نامه هایی برای شفاف سازی دلایل هدررفت منابع بین خانوار توزیع گردید که براساس آن، جامعه آماری در ارزیابی پرسش نامه، جمعیت خانوار ۲۲ گانه شهر تهران به تعداد ۲ میلیون و ۸۳۰ هزار خانوار در نظر گرفته شد و برای ایجاد یکنواختی تحلیل، خانوارها با جمعیت ۳ نفره مبنا قرار گرفتند که از طریق فرمول کوکران تعداد ۱۱۰۰ خانوار به عنوان نمونه و به طور تصادفی انتخاب شدند. بحث ونتیجه گیری: باتوجه به نتایج بدست آمده و تحلیل آن ها، مهم ترین عامل جهت کاهش شکاف اکولوژیک و داشتن بهینه مصرف آب در بخش خانوار، کاهش مصرف آب برای شست وشو وسایل نقلیه، مهم ترین عامل جهت ایجاد بهینه مصرف برق در بخش خانوار، استفاده از لامپ های کم مصرف و مهم ترین عامل جهت ایجاد بهینه مصرف گازطبیعی در بخش خانوار، استفاده از پنجره های دو- جداره و کم ترین عامل تاثیرگذار استفاده از بخاری های گازی متناسب با متراژ خانه بوده است.  

ردپای اکولوژیک آب وانرژی, ظرفیت زیست محیطی, شکاف اکولوژیک, مناطق ۲۲ گانه شهر تهران, بخش خانوار