مهدی غلامعلی فرد - استادیار، گروه محیط زیست (گرایش ارزیابی و آمایش سرزمین)، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
ایمان فاتحی - کارشناس ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
حامد بیدل - کارشناس ارشد / گروه ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
بهاره غفوری - کارشناس ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

زمینه و هدف: پایش تغییرات سطح زمین در طی زمان برای درک کنش­های متقابل بین انسان و پدیده­های طبیعی به منظور تصمیم­گیری بهینه درباره مدیریت سرزمین از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطالعه، تغییرات کاربری سرزمین شهرستان مشهد و وابستگی این تغییرات به شرایط توپوگرافی با استفاده از تصاویر ماهواره­ای سال­های ۱۹۸۷، ۲۰۰۱ و ۲۰۱۴ ماهواره لندست بررسی گردیده است. روش بررسی: بدین منظور ابتدا کاربری­ سرزمین با روش تفسیر بصری به شش کلاس اراضی بایر، دیم­، جنگل، کشت آبی، مرتع و شهر طبقه بندی شد. در نهایت ارتباط میان تغییرات کاربری سرزمین با مولفه­های توپوگرافی (ارتفاع، شیب و جهت) مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که در طی دوره مطالعه مساحت کاربری­های شهر، جنگل و اراضی بایر افزایش یافته و سطح کاربری­های دیم­زار، کشت آبی و مراتع کاهش یافته­است. بیشترین تغییر کاربری از کشاورزی آبی به اراضی دیم زار، به میزان ۷۵/۳۷۷۰۲ هکتار بوده است. شهر مشهد نیز در طی این دوره زمانی ۲۷ ساله ۱۶۷۵۴ هکتار گسترش یافته که بیشترین رشد آن در پهنه هایی با ارتفاع ۶۰۰ تا ۱۸۰۰ متر، شیب ۸ تا ۱۲ درصد و جهت­های شمالی و شرقی رخ داده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج این پژوهش می­تواند ابزار مناسبی جهت پیش بینی و مدیریت مناطق مستعد تغییر کاربری فراهم آورده و چشم­انداز مناسبی برای برنامه­ریزان و تصمیم گیران جهت برنامه ریزی و مدیریت کاربری سرزمین و طرح های توسعه آتی ایجاد نماید.  

تغییر کاربری سرزمین, کاربری سرزمین, مولفه های توپوگرافی, سامانه اطلاعات جغرافیایی, مشهد