بررسی پرتوزایی محیطی در مصالح ساختمانی مصرفی شهرستان اراک

زمینه و هدف: انسان ها همواره در معرض پرتوهای یون­ساز قرار دارند. یکی از منابع این پرتوها، تابش­های هسته­ای مربوط به ویژه هسته­های پرتوزای موجود در آب، خاک، سنگ، از جمله مصالح ساختمانی است. پرتو­های یون­ساز برای موجودات زنده مضر هستند و باعث بروز بیماری­های مختلف و گاها ناهنجاری­های ژنتیکی می­گردند. از این رو بررسی پرتوزایی مصالح ساختمانی از اهمیت زیادی برخوردار است. روش بررسی: در این پژوهش ۱۸ نمونه مصالح ساختمانی در اراک مورد مطالعه قرار گرفت. فعالیت ویژه هسته­های پرتوزای طبیعی از روش بیناب­نگاری گاما و با استفاده از آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی (HPGe) مدل  GCD۳۰۱۹۵BSI با بازدهی نسبی ۳۰% تعیین گردید. مقدار فعایت معادل رادیم ، شاخص خطر پذیری داخلیو خارجی، آهنگ دوز موثر سالیانه داخلی و خارجی و آهنگ دز جذبی برای کلیه نمونه­ها محاسبه شد. یافته ها: فعالیت ویژه هسته­های پرتوزای ۲۲۶Ra، ۲۳۲Th و ۴۰K در این نمونه­ها به ترتیب از۳۲/۰> تا ۴۴/۱±۵۰/۱۴۳، ۸۶/۰> تا ۰۱/۲±۹۵/۱۷۵ و ۱۲/۲> تا ۲۹/۷±۶۰/۱۰۲۱ بر حسب Bq/kg    تغییر می­کند. میزان آهنگ دوز جذبی در نمونه­ها از ۲۱/۲۰ تا ۶۱/۲۲۰ بر حسب nGy/h متغیر می­باشد. مقدارآهنگ دوز موثر سالیانه داخلی  و خارجیبه ترتیب از ۱/۰ تا ۰۸/۱ و ۰۲/۰ تا ۲۷/۰  بر حسب(mSv/y)   به­دست آمد. هم­چنین مقدار شاخص خطر پذیری داخلی و خارجی در نمونه­ها به ترتیب از ۰۱/۰ تا ۶۱/۱ و ۰۰۴/۰ تا ۳۰/۱ محاسبه گردید. بحث و نتیجه گیری: با توجه به مقادیر به­دست آمده کمترین مقدار فعالیت معادل رادیوم برای نمونه گچ باکد GSS  برابر ۷۳/۱>  و بیشترین مقدار  برای نمونه پوکه معدنی قروه با کد PMQ برابر ۴۲/۳± ۸۸/۴۷۹ حاصل شد. حداکثر مقدار مجاز فعالیت معادل رادیوم Bq/kg (Raeq) ۳۷۰  می باشد که تنها نمونه  PMQ  از آن تجاوز می کند. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که اکثر مصالح مصرفی در ساختمان­سازی خطری برای ساکنین ایجاد نمی­کنند.

Keywords:

فعالیت ویژه , آشکارسازHPGe , مصالح ساختمانی , پرتوزایی محیطی