حمیدرضا عظمتی - دانشیار دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران (مسوول مکاتبات).
سمیه پورباقر - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
منا محمدی - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران

زمینه و هدف: مطالعات و بررسی­های صورت گرفته بیانگر مشکلاتی چون عدم تعریف مناسب از فضاهای شخصی، فقدان محرمیت و امنیت، نبود حس تعلق یا حس مکان و ازدحام، در فضاهای دانشگاهی است. این مسئله باعث عدم کارایی و کاهش حضور موثر دانشجویان در فضاهای آموزشی می­گردد. هدف از پژوهش حاضر مرور نظریه ها و رویکردهای روان شناسی محیطی و معماری در رابطه با مفاهیم حریم خصوصی و فضای شخصی است و سپس تحت نظر متخصصان، عوامل کالبدی و روانی موثر بر مطلوبیت فضاهای شخصی استخراج شده است. روش بررسی: این مطالعه برحسب نوع هدف،کاربردی است و به روش تحقیق پیمایشی  انجام گردیده است. پیمایش اولیه بین تعدادی از متخصصین متشکل از اساتید معماری و روانشناسی که به روش خوشه­ای تصادفی انتخاب شدند صورت گرفت. سپس پرسشنامه اولیه حاصل گشته و بعد از تعیین میزان اهمیت هر یک از عوامل، پرسشنامه اصلی تهیه و توسط کاربران مورد پیمایش قرار گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS صورت پذیرفت. یافته­ها: مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر فضاهای شخصی در دو حوزه مولفه های کالبدی و مولفه های روانی استخراج گردید. در حوزه مولفه های کالبدی عواملی مانند: فردی سازی فضا، استفاده از مرزها برای تفکیک فضا و ایجاد فضاهای نیمه شخصی و خلوت به دست آمد و در حوزه مولفه های روانی مهم ترین مولفه ها شامل: امنیت، تراکم جمعیتی و در نظر گرفتن نیازهای متفاوت افراد حاصل شد. نتیجه­گیری: در نظر گرفتن عوامل موثر حاصل شده از پژوهش حاضر در طراحی محیطی موجب مطلوبیت فضاهای شخصی در محیط­های آموزشی دانشگاهی خواهد شد.

معماری, فضای آموزشی دانشگاهی, مطلوبیت فضای شخصی, حریم خصوصی, خلوت, مرزها