کامران الماسیه - استادیار رشته محیط زیست، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان، ملاثانی، ایران.
شهرام کبودوندپور - استادیار رشته محیط زیست، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

زمینه و هدف: مطالعات قبلی بر روی کیفیت آب سد قشلاق سنندج نشان داد ه­اند که میزان جیوه­کل موجود در آب این دریاچه بیش تر از حد استاندارد تعریف شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و موسسه استاندارد ایران (µg/L ۱) است. بنابراین این تحقیق با هدف اندازه­گیری میزان جیوه­کل تجمع یافته در زیتوده پلانکتونی دریاچه سد قشلاق سنندج به عنوان اولین سطح غذایی زنجیره غذایی این بوم­سازگان و منبع غذایی اصلی ماهی کپور نقره­ای که خود پرمصرف­ترین ماهی این دریاچه است و بررسی فرآیند بزرگ نمایی زیستی فلز جیوه طراحی و به مورد اجرا گذاشته شد. روش بررسی: زیتوده پلانکتونی در خلال ماه­های تیر تا آذر ۱۳۸۸ در سه نقطه دریاچه سد قشلاق سنندج جمع آوری شدند. میزان جیوه­کل تجمع یافته در زیتوده پلانکتونی با استفاده از دستگاه اندازه­گیری جیوه، اندازه­گیری شد. یافته­ها: میانگین جیوه­کل (± اشتباه معیار) تجمع یافته در زیتوده پلانکتونی، ۱۳/۳ ± ۲۱/۷۸ بر حسب ng g-۱ وزن خشک بود که بیش ترین مقدار آن در مرداد ماه (۹/۱۰ ± ۸۱/۸۶) و کم ترین مقدار آن در شهریور ماه (۵۳/۲ ± ۶۸) بر حسبng g-۱  وزن خشک مشاهده شد. پردازش آماری نشان داد که مقدار جیوه­کل تجمع یافته در زیتوده پلانکتونی در خلال ماه­های تحقیق (۴۹/۰ = P ,۹۴/۰= ۱۰  ,۵F) و بین ایستگاه­های مورد بررسی (۳۴/۰ = P ,۱۹/۱= ۱۰  ,۲F) فاقد اختلاف معنی دار هستند. بحث و نتیجه­گیری: با توجه به نتایج این مطالعه و نتایج حاصل از مطالعات پیشین در خصوص ماهیان پلانکتون خوار دریاچه سد قشلاق سنندج، بزرگ نمایی زیستی در زنجیره غذایی این بوم سازگان آبی به اثبات رسیده و مشخص شد که زیتوده پلانکتونی از ظرفیت زیستی قابل ملاحظه ای برای انتقال جیوه به سطوح غذایی بالاتر برخوردار است.

جیوه کل, پلانکتون, بزرگنمایی زیستی, دریاچه سد قشلاق سنندج