احسان زمانی - (مسوول مکاتبات): دکتری معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
آرین امیرخانی - دکتری معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
حدیث امان اله بهاروندی - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
محمدرضا بمانیان - استاد گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

زمینه و هدف: پژوهش حاضر تغییرات شرایط حرارتی حاکم بر ساختمان­های مسکونی در ربع سوم و چهارم دوران قاجار را مورد بررسی قرار می­دهد. بر این اساس سوال­های زیر در انجام این پژوهش مد نظر می­باشند:  ۱) آیا هماهنگی یا سطوح معنی­داری بین شرایط حرارتی  بناهای مسکونی در این دوره ۸۰ ساله مشاهده می­شود؟  ۲) آیا این تفاوت­ها نسبت به دوره زمانی ساخت بنا تغییراتی به خود دیده­است؟  ۳) آیا نابسامانی در ساختار معماری ایران در این دوران در ساختمان­های مسکونی و به لحاظ شرایط حرارتی نیز حاکم است؟ روش بررسی: در این راستا تعداد ۶۰ بنای مسکونی به نسبت مساوی از سه شهر کاشان، اصفهان و یزد طوری انتخاب شده­اند که در دو دوره ۴۰ ساله و به تعداد مساوی قرارگیرند. روش تحقیق در این پژوهش استفاده از روش کارکردی در محاسبات شرایط حرارتی است که برای تحلیل یافته­ها از شاخص آماری میانگین و انحراف معیار با فاصله اطمینان ۹۵% (۲SD) و خطای مطالعه (P<۰.۰۵) استفاده شده است. همچنین برای مقایسه میانگین کمیت­های جوامع مورد بررسی از آزمون (T Test) استفاده شده است و نهایتا نمودارها به کمک نرم­افزار excel استخراج گردید. یافته­ها: نتایج آماری نشان دهنده اختلاف معنی­داری در جهت کاهش قابل ملاحظه کمیت­های ضرایب انتقال سطحی و حجمی و نسبت H/Ĥ در ساختمان­های مسکونی ربع چهارم نسبت به ربع سوم دوران قاجار وجود دارد؛ بدین مفهوم که ساختمان­های مورد بررسی در ربع سوم دوران قاجار حائز شرایط حرارتی نامناسب­تری بوده­اند. 

شرایط حرارتی, سامان های مسکونی, دوران قاجار, ضریب انتقال حرارت طرح