مجتبی ذهابی - دانش آموخته دکتری ایران بعد از اسلام، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
داریوش نظری - استادیار تاریخ اسلام، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
احسان صادقیان دهکردی - دانش آموخته دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه تهران، تهران، ایران
اکرم کرمعلی - دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران

مرجئه به عنوان یکی از فرق اسلامی بر اساس اوضاع و احوال حاکم بر جامعه اسلامی ظهور کرد. این تفکر ابتدا با پرهیز از داوری درباره صحابه پیامبر (ص) راجع به مسئله جانشینی ایشان، نخستین پایه های عقیدتی اش را بنیان نهاد. هرچند ابتدای ظهور این فرقه با مسائل سیاسی گره خورده بود اما به تدریج و با گذشت زمان، تعالیم ابتدایی اش وارد مباحث کلامی و دینی شد؛ تفکراتی که قائل به جدایی ایمان از عمل اشخاص شد. در بررسی عوامل شکل گیری اندیشه ارجاء باید در وهله اول عوامل دینی و غیردینی را بررسی کرد. پرسش این پژوهش حول این محور است که چه عواملی باعث شکل گیری اندیشه مرجئه در خراسان شد. در این باره باید به عواملی همچون موقعیت جغرافیایی و اقتصادی خراسان، اختلافات قبیله ای، فتوحات و گروه های اجتماعی گوناگون اشاره کرد که در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی بر مبنای تاریخی بررسی خواهیم کرد.

مرجئه, خراسان, فتوحات, طبقات اجتماعی