ناصر نیکوبخت - دانشگاه تربیت مدرس
رامون گاژا - دانشگاه تربیت مدرس

فلسفه حیات و وقایع پس از مرگ از معماهای دستنایافتنی بشر، در سراسر تاریخ زندگی او بوده است. همه اندیشمندان جهان، به نوعی درباره آن سخن گفتهاند، اما همگان بر این اعتراف کردهاند که این مساله، مهمترین راز نگشوده بشر بوده و خواهد بود. از میان شاعران و فلاسفه اسلامی، عمر خیام بیش از هر شاعر و نویسندهای بدین مهم پرداخته است. جانمایه اصلی رباعیات خیام، پاسخ به همین مساله است: نشان دادن ناتوانی ذاتی بشر در پاسخگویی به این معمای هستی؛ اما آیا آنچه خیام اندیشیده و بر قلم جاری ساخته، ابتکاری است یا اصیل؟ مقاله حاضر، بررسی پیشینه اندیشههای خیامی در شعر کلاسیکهای جهان است. در این مقاله کوشیده شد با طرح نوزده درونمایه شعری خیام در خصوص فلسفه حیات و مرگ، نشان داده شود که پیش از خیام این اندیشهها در آثار شاعران جهان مطرح شده و از دغدغه مشترک بیشتر شاعران گذشته بوده است و آنچه در نوشتههای منتقدان ادبی ایران، اندیشههای خیامی نامیده میشود، ویژه خیام نیست و استناد آنها به خیام همراه با نوعی سهلانگاری است.

خیام, اندیشههای خیامی, فلسفه حیات, فلسفه مرگ, سنت شعری کلاسیک