محمد غلامرضایی - دانشگاه شهید بهشتی

سمک عیار داستانی است عامیانه، بازمانده از حدود قرن ششم یا اوایل قرن هفتم که فرامرز بن خداداد آن را بر اساس روایت صدقه بن ابی القاسم شیرازی گرد آورده است. داستان بر محور اعمال و رفتار یکی از عیاران به نام سمک میچرخد و دستکم از سه جهت عناصر عامیانه در آن قابل تشخیص است: اعتقادات و فرهنگ عوام، بعضی جنبههای روائی از جمله وجود حوادث تصادفی و واقعههای عامهپسند و زبان داستان. اشاره به تقدیر در اتفاقات داستان، رفع ابهام از ذهن خواننده، فراوانی گفتگو، توصیفهای متعدد، از جمله ویژگیهای روائی داستان است. نثر سمک عیار نیز از نوع نثرهای ساده عصر است همراه با بعضی کهنگیهای زبانی اعم از صرفی یا نحوی و بعضی ویژگیهایی که خاص زبان داستان تواند بود؛ از جمله گروهی از تعبیرهای عامیانه که بعضی از آنها تا مرز دشنام پیش میرود. همچنین صفتهایی خاص در توصیف اشیاء و حوادث داستان وجود دارد که بعضی از آنها در دیگر متون کمتر به کار رفته است. سجع، استشهاد به بعضی بیتها و مثلها و پارهای صورخیال بهخصوص تشبیههای گسترده و بلیغ و کنایه نیز در جایجای متن هست که هر یک در موضعی خاص به کار رفته است. نمودهای فرهنگی مربوط به ایران باستان از جمله ویژگیهای مهم فکری در داستان است.

سبکشناسی, سمکعیار, ویژگیهای روائی, زبان داستان, ویژگیهای فکری