منوچهر جوکار - دانشگاه شهید چمران اهواز

حماسه نوع ادبی بسیارکهنی است که از روزگار باستان تا به امروز مورد توجه بسیاری از ملل وجوامع بوده است. پیدایش این نوع ادبی در ادبیات برخی ملتها درگرو وجود شرایط خاص تاریخی و اجتماعی وفرهنگی است و نیز ویژگیهای ادبی و هنری خاصی دارد. بی گمان شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از شناخته شده-ترین متون حماسی جهان، هم بر آمده از چنین اوضاع و شرایط خاص است و هم دربردارنده عناصر اصلی یک متن حماسی. ازسوی دیگر، ملحمه به عنوان نوعی شعر- داستان در ادبیات عربی مشهوراست وگاه آن را در معنی حماسه به کار می برند که به طور قطع درست نیست، چه اینکه حماسه بر اسطوره استوار است حال آنکه ملحمه مبنای اساطیری ندارد و به علاوه، شرایط پیدایش و ویژگیهای ادبی و محتوایی شعر ملحمی با یک اثر حماسی تفاوتهای بسیار اساسی دارد. این مقاله در پی تبیین این تفاوتها از راه مقایسه شاهنامه با برخی متون ملحمی و سنجش ویژگیهای هر یک از این دو نوع شعر- داستان است.

حماسه, ملحمه, شاهنامه, ادب عربی, ادب فارسی