نجم الدین جباری - دانشگاه کردستان

قطران تبریزی را به‎عنوان نخستین شاعری می شناسند که در سده پنجم هجری در آذربایجان و اران سرودن شعر به زبان دری را آغاز کرد؛ چنان‎که او خود نیز در بیتی به اینکه سرسلسله شاعران آذربایجان به شمار می آید، فخر نموده است. شعر او از همان قرن پنجم تاکنون، از زوایای گوناگون بررسی و در تذکره ها نیز همه جا از وی به عنوان شاعری توانا تمجید شده که شاعران پس از خود را متاثر کرده است. شعر قطران، از یک زاویه دیگر هم استعداد کاویدن را دارد و آن تاثیری است که این شاعر نامی، بر جریان شعرگویی در غرب ایران بر جای نهاده است. قطران، به زبان فارسی شعر می سرود و چون از این زبان، به عنوان یک زبان رسمی که در آن روزگار با توجه به پشتوانه های لازم، به اندازه کافی بالیده بود بهره می جست، طبعا باعث شد که این زبان برای شعرگویی در دربار امیران غرب ایران، به یک زبان مرسوم و جا افتاده تبدیل شود و عملا دیگر زبانهای بومی را به حاشیه براند. این جستار بر آن است که در حد خود، نگاهی نسبی بر کارنامه قطران بیفکند و نقش او را در به حاشیه راندن زبانهای ایرانی برای آفرینش های ادبی، بررسی نماید.

قطران تبریزی, ادب دری, سبک خراسانی, سنت ادبی, زبان فارسی, زبان (های) آذری