نقد رویکرد دموکراتیزاسیون و قرائت آن از تغییرات سیاسی جهان عرب

از زمان وقوع وقایع سیاسی اجتماعی در جهان عرب در سال ۲۰۱۱ که به تغییر رژیم های سیاسی کشورهای تونس، مصر، لیبی و یمن انجامید و نظام های سیاسی سایر کشورهای عربی را درگیر چالش و بحران کرد، تحلیل ها و آثار متعدد و متفاوتی درخصوص ماهیت، چرایی، چگونگی و پیامدهای این وقایع ارائه شده است. این تحلیل ها با یکدیگر تفاوت ها و اختلاف های عمده ای دارند و هر کدامشان نیز از زاویه متفاوتی به تغییرات کشورهای عربی می نگرند. درمجموع، همه این تحلیل ها و آثار را می توان در پنج رویکرد بیداری اسلامی، دموکراتیزاسیون، اقتدارگرایی، بیداری عربی و توطئه تفکیک و دسته بندی کرد. در میان این رویکردها، رویکرد دموکراتیزاسیون به عنوان مهم ترین رقیب رویکرد بیداری اسلامی، علی رغم مشکلات عمده مفهومی و تجربی، شایع ترین و پرنفوذترین رویکرد برای تبیین تغییرات سیاسی در جهان عرب بوده و بیشترین توجه تحلیل گران و محققان را به خود معطوف کرده است. این مقاله به بررسی و نقد این رویکرد پرداخته است و این مدعا را دنبال می کند که آثار مبتنی بر رویکرد دموکراتیزاسیون به لحاظ دستگاه نظری و مشکلات تجربی و مفهومی که دارند اساسا نمی توانند تبیینی مقنع، مجاب کننده و بی طرفانه از تغییرات سیاسی جهان عرب ارائه دهند. روش مقاله در مراجعه به آثار و آرا، اسنادی و در تایید مدعا، برهانی- منطقی است.

Keywords:

کشورهای عربی , دموکراتیزاسیون , نظریه موج , بهار عربی