سید جلال دهقانی فیروزآبادی

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سه دهه گذشته شاهد تحولات و روندهای گوناگونی بوده است. به گونه ای که حتی در چارچوب مبانی و اصول بنیادین و ثابت، سیاست خارجی جمهوری اسلامی رفتارهای متفاوتی بروز داده است. از طرف دیگر، علی رغم تغییر و تحولات در عرصه های داخلی و بین المللی برخی رفتارهای ایران استمرار داشته است. از این رو، همواره این پرسش اساسی مطرح بوده است که انگیزه و علت اصلی رفتار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ نظریه های تحلیل سیاست خارجی و روابط بین الملل، در پاسخ به این سئوال عمدتا انگیزه های رفتاری ایران را بر اساس مفهوم امنیت فیزیکی توضیح می دهند. اما در این مقاله علت و انگیزه رفتاری سیاست خارجی ایران بر مبنای نظریه امنیت هستی شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. از این منظر، مهمترین علت رفتارهای سیاست خارجی ایران در منازعات پایدار، جستجو و تامین امنیت هستی شناختی است. یعنی جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی بیشتر نگران حفظ هویت خود به عنوان یک دولت اسلامی است و تامین امنیت هستی شناختی به معنای حفظ و تداوم هویت اسلامی را اولویت و ارجحیت می بخشد.

سیاست خارجی, امنیت هستی شناختی, جمهوری اسلامی ایران, الگوهای رفتاری, هویت, منازعه, استکبار, سلطه, نظام اعتماد اولیه