مصطفی کریمی - استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
نعمت احمدی - کارشناس ارشد آب وهواشناسی سینوپتیک گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مهرداد محمد مرادیان - کارشناس ارشد آب وهواشناسی سینوپتیک گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
سمیه رفعتی - استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه سیدجمال‎الدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران

موجهای سرمایی از رویدادهای فرین دمایی هستند که در آنها مقادیر غیرمعمول دمای کمینه مشاهده میشود. این موجها در دوره سرد سرما و در دوره گرم سال خنکی هوا را در پی خواهند داشت. هدف از پژوهش حاضر مطالعه موجهای سرمایی- خنک ایران و تحلیل همدید الگوهای گردشی ایجادکننده آن است. ازاینرو، با استفاده از دادههای کمینه دمای روزانه (ERA-Interim -ECMWF) در دوره ۲۰۰۴-۲۰۱۳ و محاسبه نمره استاندارد آنها، ناهنجاریهای کمتر از ۱- بهعنوان روزهای دارای موج سرمایی و خنک شناسایی شد. با استفاده از دادههای فشار تراز دریا در روزهای دارای موجهای سرما و خنک و همچنین روش تحلیل خوشهای سلسلهمراتبی، پنج خوشه بهعنوان الگوهای بهاره، تابستانه، پاییزه، اواخر پاییز- اوایل زمستان، و زمستانه استخراج شد. موجهای سرمایی و خنک ایران در بیشتر موارد از فرارفت هوای سرد از طریق جریانات ورودی از سمت شمال، شمال شرق، و شمال غرب ناشی میشوند. این جریانات حاصل استقرار پرفشار بر روی سرزمینهای همسایههای شمالی از شمال دریای سیاه تا شمال شرق دریای خزر هستند. در الگوهای اول و دوم (بهاره و تابستانه)، علاوه بر وجود سامانههای پرفشار در موقعیتهای ذکرشده، شیب فشاری ناشی از حضور کمفشارهای سطحی در نیمه جنوبی در این زمان جریانات شمالی را سبب شده است.

الگوهای همدیدی, ایران, فرارفت دما, فشار تراز دریا, موجهای سرما