زهرا خان بابایی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
ابراهیم مقیمی - استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مهران مقصودی - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مجتبی یمانی - استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
سید کاظم علوی پناه - استاد گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

سیلابهای شدید یکی از فاجعهبارترین حوادث طبیعی بهشمار میروند. این سیلابها میتوانند به تغییرات مورفولوژیک قابلتوجهی در چشمانداز منطقه منجر شوند. در این مقاله به پاسخ ژئومورفولوژیک رودخانههای کوهستانی ایلام به سیلاب شدید سال ۱۳۹۴، با ارائه روابط بین تغییرات مورفولوژیک و عوامل کنترلکننده آن در سرشاخههای رودخانه کنجانچم (بالادست سد ایلام)، پرداخته شده است. یک رویکرد یکپارچه از جمله تجزیه و تحلیل تغییرات عرض کانال، برآورد دبی اوج، و شاخصهای هیدرولیک در بازههای مورد مطالعه، تعیین درجه رسوبدهی در بازهها، و بررسی نقش عوامل انسانی در تشدید پاسخ سیلاب در مطالعه این واقعه استفاده شد. روابط بین میزان گسترش کانال و عوامل کنترلکننده در مقیاس بازه با استفاده از مدلهای رگرسیون چندمتغیره بررسی شد. نتایج بیانگر این بود که در این مدلها نسبت عرض رابطهای نسبتا قوی با پایداری جانبی، عوارض انسانی، درجه رسوبدهی، و توان واحد جریان محاسبهشده براساس عرض کانال قبل از سیلاب دارد و ضرایب تبیین چندمتغیره (۲R) در محدوده بین ۷۳/۰ تا ۸/۰ قرار گرفت. نتایج نشان داد که متغیرهای هیدرولیک بهتنهایی قابلیت توضیح پاسخ کانال به سیلابهای شدید را نداشته و گنجاندن فاکتورهای دیگری از قبیل پایداری جانبی، درجه رسوبدهی، و عوامل انسانی برای افزایش قابلیت توضیح مدلهای رگرسیون موردنیاز است.

پایداری جانبی, رگرسیون چندمتغیره, سد ایلام, سیلاب شدید, گسترش کانال