امید مفاخری - دکتری آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران
محمد سلیقه - دانشیار آب و هواشناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران
آذر کرمانی - کارشناس ارشد آب و هواشناسی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران

بارش متغیرترین عنصر اقلیمی است که تغییرات آن پیامدهای زیستمحیطی دارد. هدف از این پژوهش بررسی تغییر مولفههای ایجاد بارش ایران در سطح میانتروپوسفری است. نخست دادههای بارش ۵۳ ایستگاه همدیدی (۱۹۸۴– ۲۰۱۳) از سازمان هواشناسی دریافت شد. برای ناحیهبندی از نظر دوره تداوم بارشی از تحلیل خوشهای استفاده شد. براساس معیار روز بارشی، ایران به سه ناحیه طبقهبندی شد. بهمنظور مقایسه تغییرات مولفههای ایجاد روزهای اوج بارش در دو بازه پانزدهساله، دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل، باد مداری و نصفالنهاری، امگا، تاوایی نسبی، و رطوبت ویژه از مرکز اروپایی پیشبینی میانمدت جو دریافت شد. نتایج نشان داد اگرچه میانگین ارتفاع هسته مرکزی کمارتفاع موثر بر بارش اوج در بازه دوم مطالعاتی از شمال به جنوب ایران کاسته و بر عمق ناوهها افزوده شده است، قسمت جلوی ناوه اغلب در شرق ایران قرار گرفته و تاثیرگذاری آنها بر بارش اوج نسبت به بازه اول کمتر شده است. موقعیت هسته مرکزی پرارتفاع عربستان، نسبت به محل قرارگیری آن در بازه اول، شرقیتر شده و فرارفت رطوبت کمتری داشته است. همچنین، شیب ارتفاع (اختلاف ارتفاع هسته مرکزی با کنتور بیرونی) از شمال به جنوب کشور افزایش داشته است؛ این امر نشان میدهد بر شدت بارشها افزوده شده است.

ایران, مولفه های ایجاد بارش, میان تروپوسفر, ناحیه بندی