شناسایی مواد باقیمانده در عطردان های شیشه ای از دوره اشکانی تا سده های نخست دوره اسلامی به روش کروماتوگرافی گازی کوپل شده با طیف سنج جرمی(GC-MS)

از دیرباز گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی کاربرد داشته­ اند و در نتیجه تولید عطردان نیز مورد توجه صنعتگران و هنرمندان بوده است. کاربرد گیاهان و سایر مواد معطر در عطرسازی با گرفتن روغن های عطرمایه آنها، مقدور بوده است. مواد به کار رفته در تولید مواد عطری، بیشتر از گیاهانی نظیر گل سرخ، میخک و زعفران ، عود و صندل و صمغ­ های گیاهی و همچنین از برخی جانورانی چون آهو و ماهی عنبر، عنبر و مشک و اظفار گرفته می­ شده است. عطردان هایی که برای نگهداری این محصولات به کار می رفته اند،  ظروف کوچکی از جنس­ های گوناگون بوده ­اند که بنا بر فناوری ساخت و تزئینات رایج در هر دوره اشکال و تزئینات متفاوت و متنوعی به خود گرفته اند. همواره شیشه یکی از مواد مورد علاقه برای تولید چنین عطردان­ هایی بوده است. در این نوشتار پس از شرحی اجمالی درباره پیشینه عطرسازی و کاربرد عطردان از دوره هخامنشی تا سده­ های نخست دوران اسلامی، به تحلیل مواد باقیمانده درون پنج ظرف شیشه­ ای که از نظر ظاهری عطردان محسوب می­ شوند، از دوره­ های اشکانی تا سده­ های نخست دوران اسلامی موجود در مخزن موزه آبگینه­ ها و سفالینه­ های ایران پرداخته شده است.  بدین منظور این پنج عطردان، با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی کوپل شده با طیف سنج جرمی ((GC-MS در آزمایشگاه کروماتوگرافی گازی پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه داروئی دانشگاه شهید بهشتی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. آثار مواد طبیعی باقی مانده در این اشیا عمدتا ترکیبات حاوی اسیدهای چرب، کلسترول و وکس شناسایی شده­ اند. همچنین در دو نمونه مشخصا بقایای مواد عطری نیز شناسایی گردید.

Keywords:

GC-MS تحلیل مواد , عطردان , دوره اشکانی , دوره ساسانی , سده های نخست دوره اسلامی