امید عودباشی - دانشیار گروه مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

فلزگری باستانی در ایران همواره فن و صنعتی در حال تحول بوده و ابداعات متنوعی در این حوزه رخ داده که از جنبه های فنی و  هنری و کاربردی منحصربه فرد و جالب توجه است. در این مقاله تلاش شده تا شکل گیری و تحولات رخ داده در فلزگری آلیاژهای مس در دوران پیش از تاریخ ایران بر اساس یافته های باستان شناسی و مطالعات فلزگری کهن (آرکئومتالورژی) مورد مطالعه و تحلیل قرار گیرند. در این مقاله ابداعات و تحولات رخ داده در حوزه فلزگری مس و آلیاژهای آن در حدود ۶۵۰۰ سال (بین حدود ۷۰۰۰ تا ۵۰۰ ق.م) مورد معرفی فنی و باستان شناسی قرار گرفته اند. نتایج مطالعات فلزگری در ایران نشان می دهد که اولین فلز مورد استفاده، مس بوده است. روند استفاده از این فلز از دوره نوسنگی در فلات ایران آغاز شده و در طول چهار هزار سال از شکل دهی مس آزاد تا استحصال سنگ معدن های اکسیدی و سولفیدی در دوره مس سنگی ادامه یافته است. همچنین استفاده از آلیاژهای مس ارسنیکی، برنز و برنج از دوره مس سنگی تا عصر آهن از تحولات فلزگری مس در ایران بوده است. بر اساس نتایج ایران را می توان یکی از نواحی پیشرو و مهم در شکل گیری و توسعه فلزگری آلیاژهای مس در دوران پیش از تاریخ دانست

ایران, فلزگری کهن, مس آزاد, استحصال, مس ارسنیکی, برنز قلعی, برنج