حسن مرادی - دانش آموخته دکتری باستان شناسی دوران اسلامی، دانشگاه تهران
حسن کریمیان - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشگاه تهران

دشت نیریز که در حدفاصل دو حوزه فرهنگی کرمان و فارس قرار دارد، محوطه های استقراری مهمی از دوران اسلامی را در خود جای داده است. اولین گام در شناخت این استقرارگاه ها مطالعه داده های سفالی به دست آمده از بررسی های سطحی با هدف گاهنگاری و مطالعه برهمکنش های منطقه ای و فرامنطقه ای این دشت بود. بر این اساس از ۶۳ محوطه متعلق به دوران ساسانی و اسلامی مواد فرهنگی شاخص جمع آوری گردید. اهمیت این یافته ها وقتی افزون می گردد که بدانیم علیرغم تلاش های فراوانی که در مطالعه داده های سفالی کرانه های شمالی خلیج فارس به انجام رسیده، اطلاعات اندکی از این داده ها در نواحی مذکور و بویژه مناطق حد فاصل ولایات فارس و کرمان در دست است. بدین سبب مطالعه مواد فرهنگی و داده های سفالی به دست آمده از بررسی های سطحی به منظور گاهنگاری محوطه ها و فهم برهمکنش های منطقه ای و فرامنطقه ای این دشت اهمیت مضاعفی می یابد.در نیل به این هدف، یافته های سفالی براساس شباهت هایشان در فرم، خمیره و تزیین به هشت گروه اصلی طبقه بندی و براساس نمونه های مشابه تاریخگذاری شدند. در نتیجه این تحقیق مشخص گردید که گروه های سفالی اوائل تا اواسط دوران اسلامی ارتباط زیادی را با تمدن های شرق به خصوص سیرجان نشان می دهند؛ به ویژه آنکه سفال های گلابه ای و اسگرافیاتو چندرنگ شباهت زیادی با نمونه های به دست آمده از سیرجان دارد و شاید بتوان نیریز را به عنوان یکی از آخرین مناطق پراکنش سفال گلابه ای به سمت غرب محسوب داشت. همچنین سفال های تاریخگذاری شده قرن ۱۱-۷ ه. نشاندهنده ارتباط فرهنگی این منطقه از فارس با مراکزی چون سمرقند، نیشابور، کرمان و سیستان است.

طبقه بندی, گونه شناسی, سفال دوران اسلامی, دشت نیریز