عظیم حمزئیان - عضو هیئت علمی دانشگاه سمنان
طوبی رشیدی نسب - دانش آموخته عرفان اسلامی دانشگاه سمنان

   تعالی و حضور به عنوان دو بعد تشخص خداوند، همواره از مهم­ترین مباحث وجودشناسی الهیاتی، محسوب شده­اند. در گرایشهای مختلف فکری و عقیدتی در دین اسلام نیز این مسئله، همواره مورد بحث و اختلاف نظر قرار گرفته است. بیشتر این بحثها، از آیات قرآنی نشات گرفته، چرا که در قرآن از خداوند، با این دو بعد، یاد شده است. متصوفه نیز در عرفان نظری، در بحث وجودشناسی، به این مسئله پرداخته­اند. در این میان، مولوی که از بزرگترین عرفای تاریخ اسلام محسوب می­شود، در مثنوی خویش که در آن مبانی فکری خود را بیان داشته، به هر دوی این ابعاد وجودی خداوند پرداخته است و خود قائل به تعالی حق در عین حضور حضرتش در این جهان است. این پژوهش بر آن است تا ضمن مفهوم­شناسی تعالی و حضور، این مفاهیم را در مثنوی بررسی نماید و سپس با تبیین و تحلیل چگونگی جمع بین تعالی و حضور خداوند در عرفان مولوی، به نگرش وی در باب این موضوع، دست یابد.    

عرفان نظری, تعالی الهی, حضور الهی, مولوی, مثنوی معنوی