مهدی شیخ - دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی
صالح حسن زاده - عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

جریان سنت گرایی یکی از گفتمان های مهم دوران معاصر است که به بررسی «سنت» به عنوان پدیدهای با منشا الهی میپردازد. جریان سنتگرا، هر سنتی را جلوهای از جلوه های خورشید هدایت و موجی از دریای حقیقت میداند. این نوشتار، با رویکردی گزارشی، تحلیلی به این موضوع میپردازد که چگونه میتوان به این رهیافت رسید که آیا سنت موردنظر سنتگرایان، تا چه اندازه می تواند با معرفت دینی  ارتباط پیدا کند؟ همچنین این پژوهش، از یک سو خود مقدمه ای است برای جریانشناسی تفکر دینی معاصر و از سوی دیگر پیجویی و بهره گیری از آنها برای به­سازی معرفت دینی و رویارویی منطقی با پرسش ها و چالش­های فراروی مطالعات جریان شناسانه است. وحدت متعالی ادیان، از جمله مولفه های گفتمان سنت­گرایی است که به نوعی حاصل رویکرد آنان را به ادیان نشان می دهد. سنت گرایان با تکیه بر تنوع ضروری وحی ها، اصل راست آیینی، تمایز قلمرو ظاهر و باطن و وحدت درونی ادیان می کوشند وجوه اختلافی میان ادیان را کنار زده، به گوهر مشترک میان آنها دست یابند. از این منظر، اختلاف میان ادیان، سطحی و ظاهری است و همه ادیان در سطحی متعالی به وحدت می رسند. مقاله حاضر پس از تشریح محتوای اصول یاد شده از نظر سنت گرایان، به نقد و بررسی این مفهوم در گفتمان سنت گرایی می پردازد. همچنین سنت گرایی با توجه به این که به اصل یگانه و متعالی میان ادیان و سنن معتقد است و متناظر با این اصل در نهاد انسان ها نیز قایل به اصلی متعالی است، راه تعامل میان ادیان را هموار کرده است. و از آنجا که ادراکات حضوری و شهودی و نیز باور به وحی و خدا، جزء اصول آن است، راه تعامل دین با سنت را نیز فراهم آورده است. اما از آنجا که هیچ دین یا مسلکی را برتر از ادیان یا مسلک­های دیگر نمی داند، و هر دینی را برای پیروان خود ارزشمند و مطلق می پندارد، به نظر می رسد راه ارزیابی را محدود می کند.

سنت گرایی؛ معرفت دینی, حکمت خالده, وحدت متعالی ادیان, معرفتشناسی دینی, اصل توجیه باور دینی