محمدعلی شیخ - دانشگاه شهید بهشتی

ابن خلدون یکی از بنیانگذاران فلسفه تاریخ و علوم اجتماعی است و اثر مهم وی نیز که به مقدمه ابن خلدون شهرت یافته، موضوع در این دو دانش است. اهمیت ابن خلدون در این است که بسیاری از مفاهیم به کار رفته در فلسفه تاریخ و جامعه شناسی نوین متاثر از اصطلاح ها و واژه هایی است که توسط او ابداع شده است. او بر خلاف مورخان پیشین که حوادث تاریخی را مستقل از پدیده های اجتماعی بررسی می کردند، بر آن است که حوادث تاریخی معلول پدیده های اجتماعی هستند و جوامع بشری را مشمول نظام علی و معلولی می داند و معتقد است علت های اجتماعی از ذات جامعه نشات می گیرند و از این نظر در تحلیل و تبیین حوادث تاریخی از اصل علیت مدد می گیرد یعنی او به جای اینکه بررسی کند چه چیز اتفاق افتاد است در پی آن است که بداند و بررسی کند چرا اتفاق افتاد است؟ در این مقاله تلاش شده تا حدودی دیدگاه های این فیلسوف و مورخ مبتکر مسلمان را در باب فلسفه تاریخ و علم الاجتماع بررسی و معرفی کنیم.

فلسفه تاریخ, جامعه شناسی, عصبیت, شهرنشینی, دولت, علیت