فاطمه خداکرمی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

در طول تاریخ ادبیات همواره شاهد آن بوده ایم­ که یک شاهکار ملی ادبی به مدد فرآیند ترجمه خوب، مرزهای زمانی و مکانی را درمی نوردد و ­شاهکاری ­جهانی ­می­شود. در جهانی شدن یک اثر ادبی نقش مترجم اگر در حد آفرینشگر اثر نباشد، کمتر از او نیست. مترجم با ترجمه ای سلیس و روان بستر مناسب برای جهانی شدن یک اثر ادبی را مهیا و خوانندگان دیگر ملل را با آثار شاعران و نویسندگان جهان آشنا می­سازد. فریدریش روکرت از جمله شاعران و مترجمان بنام آلمانی زبان است که توجهی خاص به ادبیات شرق، بخصوص ادبیات ­کلاسیک فارسی، داشته است. روکرت با بهره­گیری از قریحه و ذوق ­ادبی و استعداد علمی قسمت اعظمی از اشعار شاعران برجسته ادبیات­کلاسیک فارسی را به ادبیات جهان معرفی­ کرده و تلاش­هایش در گنجینه ادبی زمان به یادگارمانده ­است. درخصوص فرایند ترجمه متون ادبی نظریه­ ها و تئوری های متعددی مطرح شده­ که علی رغم تفاوت در این نظریه­ها، مشترکات فراوانی بین آنها یافت می شود. بخش اول این مقاله به تعریف ترجمه و نظریه های مطرح شده ترجمه متون ­ادبی اختصاص یافته ­است. در بخش دوم، ترجمه­های روکرت از اشعار سعدی بطور اخص و اشعار حافظ و مولانا (بصورت موردی) به لحاظ محتوای پیام (افزایش،­کاهش یا ­تغییر در پیام) و ساختار ­پیام از منظر ترجمه معنامحور و صورت محور بررسی می­شود. با عنایت به اینکه روکرت مترجم، شرق شناس و شاعری تواناست و ترجمه­هایش به لحاظ ­رسایی در نقل معنا و مضامین شعری از اهمیت خاصی برخوردارند، نویسنده در پی ­پاسخ این پرسش است: آیا روکرت به خاطر قریحه شاعری و توانایی در حوزه ادبیات با روش "طبیعی سازی" و ­استفاده از الگوهای کاربردی زبان مقصد به بر­گردان و بازسرایی اشعار فارسی در قالب زبان آلمانی پرداخته تا ترجمه­هایش فارغ از بافت ­کلامی، برگردان روح و جوهره کلام شعرای ادبیات­ کلاسیک ایران باشد.

برگردان متن, ادبیات کلاسیک ایران, روکرت, ترجمه صورت محور و معنا محور