بهنام طهماسب پور - دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
سدابه جهانبخش گده کهریز - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
علیرضا تاری نژاد - دانشیار، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
سیده یلدا رئیسی ساداتی - دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

به­منظور برآورد همبستگی و روابط بین صفات مختلف در گندم، ۳۰ ژنوتیپ گندم نان در دو آزمایش جداگانه در گلخانه و مزرعه تحت دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی در مرحله شروع گلدهی مورد مطالعه قرار گرفتند. طرح آزمایش در هر دو شرایط گلخانه و مزرعه، طرح کرت­های خردشده بود که در آن تنش خشکی به­عنوان فاکتور اصلی و ژنوتیپ­های گندم به­عنوان فاکتور فرعی آزمایش در نظر گرفته شدند، اما طرح پایه در گلخانه طرح کاملا تصادفی و در مزرعه طرح بلوک های کامل تصادفی هر دو با سه تکرار بود. نتایج حاصل از تجزیه همبستگی کانونیک نشان داد که همبستگی معنی داری در هر دو سطح بدون تنش و تنش خشکی بین جفت متغیرهای کانونیک حاصل از صفات فیزیولوژیک با صفات ریشه ای و فنولوژیک وجود داشت، به طوری که در شرایط مزرعه، تابع کانونیک اول برای صفات فیزیولوژیک (V۱) بیش­تر متاثر از تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی و سرعت پر شدن دانه بود، ولی برای صفات فنولوژیک (W۱) بیش­تر تحت تاثیر صفات کاتالاز، پر اکسیداز، مالون دی آلدهید، میزان پراکسید هیدروژن برگ و محتوای پرولین قرار داشت. در مقابل در شرایط گلخانه، تابع کانونیک اول برای صفات ریشه­ای (V۱) بیش­تر تحت تاثیر میزان پرولین، میزان H۲O۲ برگ، MDA، پر اکسیداز، کاتالاز، غلظت کلروفیل کل و کلروفیل a قرار گرفت، در حالی­که برای صفات فیزیولوژیک (W۱) بیش­تر متاثر از صفت وزن خشک ریشه بود. نتایج این آزمایش نشان داد که به­منظور گزینش ارقام متحمل به خشکی تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی، افزایش وزن خشک ریشه از طریق افزایش غلظت MDA، میزان H۲O۲ برگ، میزان پرولین، پر اکسیداز و کاتالاز و کاهش کلروفیل کل و کلروفیل a تحت شرایط گلخانه و افزایش سرعت پر شدن دانه از طریق افزایش کاتالاز، پر اکسیداز و پرولین و کاهش غلظت MDA و H۲O۲ برگ تحت شرایط مزرعه می توانند به­عنوان معیارهای گزینشی مناسب در نظر گرفته شوند.

پراکسیداز, پراکسید هیدروژن, پرولین, تنش خشکی, مالون دی آلدهید, مرحله گلدهی