شهریار ساسانی - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
رضا امیری - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
حمید رضا شریفی - دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
علی لطفی - محقق، ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام‎آباد غرب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

به­منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و فنولوژی چند رقم جدید گندم نان، آزمایشی به­صورت کرت‎های خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب طی دو سال زراعی ۹۴-۱۳۹۲ اجرا شد. عامل­های مطالعه شده شامل تاریخ کاشت در چهار سطح (هراکش، ورکشت، کرپه و خیلی­کرپه) و ارقام گندم در شش سطح (چمران-۲، پارسی، پیشتاز، بهار، سیروان و سیوند) بودند که به­ترتیب در کرت‎های اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کاشت هراکش، کرپه و خیلی­کرپه سبب کاهش عملکرد دانه به‎ترتیب به­میزان ۳۴/۱۹، ۳۴/۳۰ و ۴۰/۴۴ درصد نسبت به کاشت ورکشت شد. کل دوره رشد گندم در کاشت هراکش، ورکشت، کرپه و خیلی­کرپه به‎ترتیب برابر با ۲۴۴، ۲۲۲، ۲۰۴ و ۱۸۱ روز بود. در کاشت هراکش، تعداد روز تا رسیدن به مراحل ظهور اولین برگ، آغاز پنجه‎زنی، برجستگی ساده، برجستگی دوگانه، سنبلچه انتهایی و ساقه‎دهی کاهش یافت، اما از مرحله ساقه‎دهی به بعد، ارقام دارای بیش­ترین تعداد روز تا ظهور برگ پرچم، آبستنی، سنبله‎دهی، گرده‎افشانی و رسیدگی فیزیولوژیک بودند. در هر چهار تاریخ کاشت، ارقام بهار و سیروان به­ترتیب با میانگین ۲۳۱۷ و ۲۱۵۵ درجه روز رشد، بیش­ترین و کم­ترین مقدار را در طول دوره رشد داشتند. رقم پارسی نیز با ۹۳۴ واحد در دوره طویل شدن ساقه و با ۸۰۷ واحد در دوره پرشدن دانه، به­ترتیب دارای بیش­ترین و کم­ترین درجه روز رشد بود و از این­رو به­علت زودرسی (سنبله‎دهی) و پرکردن مناسب دانه‎ها، بیش­ترین عملکرد دانه را در مجموع چهار تاریخ کاشت (۸۰۹۷ کیلوگرم در هکتار) به­خود اختصاص داد. به­طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که تعجیل یا تاخیر در کاشت، سبب کاهش قابل­ملاحظه عملکرد دانه نسبت به کاشت ورکشت در همه ارقام مورد بررسی شد. بنابراین، کاشت در نیمه آبان و استفاده از رقم­هایی مانند پارسی و سیروان را می‎توان برای اقلیم‎های مشابه منطقه بررسی­شده در این تحقیق پیشنهاد داد.  

برجستگی دوگانه, دوره پرشدن دانه, عملکرد دانه, فنولوژی, کاشت تاخیری