مهدی رحیمی - استادیار، گروه بیوتکنولوژی، پژوهشکده علوم محیطی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران

به­منظور برآورد عمل ژن ها و وراثت پذیری صفات عملکرد و اجزای عملکرد ذرت، نتاج F۲ حاصل از تلاقی نیمه­دی آلل پنج لاین S۷ ذرت به­همراه لاین­های والدینی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه، عملکرد دانه و اجزای آن شامل تعداد بلال در بوته، تعداد دانه در بلال، تعداد ردیف دانه، تعداد دانه در ردیف، طول بلال و وزن صد دانه بود. نتایج تجزیه واریانس داده ها، اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد نشان داد. نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی هیمن نیز نشان داد که سهم آثار غیرافزایشی در کنترل بیش­تر صفات، مهم تر از آثار افزایشی ژن­ها بود. صفات تعداد بلال، تعداد دانه در ردیف و عملکرد دانه در بوته تحت کنترل اثر غالبیت ناقص ژن ها قرار داشتند، در حالی­که سایر صفات مورد مطالعه توسط اثر فوق­غالبیت ژن ها کنترل شدند. وراثت پذیری خصوصی صفات نیز بین حداقل ۰۳/۰ برای صفت تعداد ردیف دانه تا حداکثر ۵۰/۰ برای وزن صد دانه متغیر بود. به­این ترتیب، نتایج این تحقیق نشان داد که برای اصلاح صفات تعداد بلال، تعداد دانه در ردیف و عملکرد دانه در بوته می توان از هر دو روش گزینش و تولید هیبرید استفاده کرد، اما برای اصلاح سایر صفات در جمعیت مورد مطالعه، استفاده از پدیده هتروزیس و تولید هیبرید پیشنهاد می شود.

عمل ژن, غالبیت ناقص, فوق غالبیت, وراثت پذیری خصوصی