حاتم حاتمی - دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
غلامرضا محسن آبادی - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
مسعود اصفهانی - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
بهمن امیری لاریجانی - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت آمل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران
علی اعلمی - دانشیار، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

شکل گیری عملکرد دانه به عواملی مانند میزان انرژی تابشی در دسترس و ویژگی های ژنتیکی گیاه مانند میزان جذب تابش، کارایی تبدیل تابش جذب­شده به زیست توده و سهم زیست توده در عملکرد دانه بستگی دارد. در راستای تغییر اقلیم، به­منظور بررسی تاثیرپذیری این ویژگی­ها از عوامل و شرایط محیطی، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز ترویج و توسعه تکنولوژی هراز در بهار سال های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ اجرا و جهت مواجه شدن ارقام برنج با شرایط محیطی مختلف از سه زمان نشاکاری استفاده شد. فاکتورهای آزمایشی شامل شش رقم برنج (صمدی، هاشمی، طارم، شیرودی، کشوری و گوهر) و سه زمان نشاکاری (۱۵ اردیبهشت، ۳۰ اردیبهشت و ۲۰ خرداد) بودند. نتایج نشان داد که ارقام برنج از نظر عملکرد دانه، زیست توده، شاخص سطح برگ در مرحله ۵۰ درصد گلدهی و ۲۰ روز پس از گلدهی، شاخص برداشت، تابش فعال فتوسنتزی (PAR) جذبی تجمعی، درصد تابش فعال فتوسنتزی جذبی و کارایی مصرف تابش، سرعت و مدت پر شدن دانه و تعداد خوشه در واحد سطح اختلاف معنی داری داشتند. کلیه ویژگی های گیاهی مورد مطالعه به غیر از کارایی مصرف تابش در زمان های مختلف نشاکاری دارای اختلاف معنی داری بودند. بیش­ترین عملکرد دانه، زیست توده، شاخص برداشت، PAR  دریافتی تجمعی، PAR  جذبی تجمعی، مدت پر شدن دانه و طول دوره رشد در زمان نشاکاری اول (به­ترتیب ۷۲۰۴ کیلوگرم در هکتار، ۱۷۲۲۹ کیلوگرم در هکتار، ۹/۴۱ درصد، ۱۰۵۰ مگاژول در مترمربع، ۸۲۷ مگاژول در مترمربع، ۶/۲۰ روز و ۱۰۵ روز) و کم­ترین مقدار آن­ها در زمان نشاکاری سوم حاصل شد. نتایج این تحقیق نشان داد که تغییر در زمان نشاکاری ارقام برنج باعث تغییر میانگین دما طی دوره رشد، تغییر میزان تابش دریافتی تجمعی و به تبع آن تغییر تابش جذبی تجمعی شد، اما اثر معنی داری بر کارایی مصرف تابش نداشت.

پرشدن دانه, تابش فعال فتوسنتزی, زیست توده, شاخص سطح برگ