محمدعلی احمدی شاد - دانش آموخته دکتری، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، پردیس دانشگاهی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
محمد مهدی سوهانی - دانشیار، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
علی اکبر عبادی - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
حبیب الله سمیع زاده لاهیجی - استاد، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران
مریم حسینی چالشتری - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

به­منظور بررسی روابط بین صفات موثر بر عملکرد دانه و نیز تعیین روابط علت و معلولی بین آن­ها، تعداد ۱۳۷ لاین نوترکیب یک جمعیت F۶ برنج در قالب طرح آگمنت به­همراه چهار رقم شاهد (طارمی دیلمانی، هاشمی، صالح و علی کاظمی) در قالب یک طرح بلوکی با چهار بلوک برای نه صفت مهم زراعی طی دو سال زراعی ۱۳۹۴ و  ۱۳۹۵ ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس (برای هر سال به طور جداگانه) اختلاف معنی­دار بین لاین­های مورد بررسی از نظر کلیه صفات مورد ارزیابی را نشان داد. اختلاف بین ارقام شاهد نیز برای کلیه صفات به­جز طول و عرض برگ معنی­دار بود. محاسبه ضرایب همبستگی ساده بین صفات برای هر سال به طور جداگانه نشان داد که صفات وزن صد دانه، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه پر در خوشه، طول خوشه، طول برگ و عرض برگ همبستگی مثبتی را با عملکرد دانه داشتند. تجزیه رگرسیون گام به گام عملکرد دانه برای داده­های هر سال نیز نشان داد که در سال اول، دو صفت وزن صد دانه و تعداد دانه پر در خوشه و در سال دوم، سه صفت وزن صد دانه، تعداد دانه پر در خوشه و طول خوشه به­ترتیب وارد مدل رگرسیون شدند که ۶۲ درصد و ۷۳ درصد از تغییرات عملکرد دانه را به­ترتیب برای سال اول و دوم توجیه کردند. نتایج تجزیه علیت عملکرد دانه (برای هر سال و مجموع دو سال) نشان داد که بعد از صفت وزن صد دانه (۹۲۶/۰)، صفات تعداد پنجه در بوته (۷۳۹/۰) و تعداد دانه پر در خوشه (۶۸۲/۰) بیش­ترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکرد دانه داشتند و می­توانند به­عنوان شاخص­های انتخاب جهت بهبود عملکرد دانه در برنج در نظر گرفته شوند. همچنین بر اساس این صفات، به­ترتیب لاین های ۹، ۱۳۲، ۱۳۳، ۲۴، ۵۲، ۸۳، ۵، ۴۰، ۷۸ و ۱۹ به عنوان لاین های پرمحصول انتخاب شدند و از این­رو این لاین­ها می توانند به عنوان لاین های پرمحصول و نوید بخش جهت مطالعات آتی به نژادی مورد استفاده قرار گیرند.

تجزیه علیت, رگرسیون گام به گام, لاین های اینبرد نوترکیب