طیبه جعفری - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
عزت اله فرشادفر - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

نمودار بای­پلات حاصل از اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ × محیط که برای بررسی پایداری ژنوتیپ­ها استفاده می­شود، GGE biplot نامیده می­شود. در این روش، گزینش ارقام پایدار بر اساس هر دو اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ × محیط انجام می­گیرد. در این تحقیق، پایداری ۱۸ ژنوتیپ گندم نان در شش محیط (سه سال و دو شرایط محیطی، آبی و دیم) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار تحت هر دو شرایط دیم و آبی در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه طی سال­های زراعی (۱۳۹۱-۱۳۸۹) و (۱۳۹۴-۱۳۹۳) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر محیط ۱/۸۰ درصد، اثر ژنوتیپ ۱۶/۱۰ درصد و برهمکنش ژنوتیپ × محیط ۷۴/۹ درصد از تغییرات کل را توجیه کردند. ژنوتیپ­های پیشتاز و WC-۴۵۳۰ نزدیک­ترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده­آل بودند. به­دلیل همبستگی بالای بین محیط­های E۳ (مکان دیم، ۹۱-۹۰) و E۴ (مکان آبی، ۹۱-۹۰) و E۱ (مکان دیم، ۹۰-۸۹)، E۲ (مکان آبی،۹۰ -۸۹) و E۵ (مکان دیم، ۹۴-۹۳)، این محیط­ها به­عنوان محیط­های مشابه شناسایی شدند. بررسی هم­زمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ­ها نشان داد که ژنوتیپ WC-۴۵۳۰ ژنوتیپ پایدار و عملکرد بالا است. بررسی نمودار چندضلعی منجر به شناسایی سه محیط کلان و پنج ژنوتیپ برتر شد و در هر محیط هم ژنوتیپ سازگار با آن محیط تعیین شد. تمام محیط­های آزمایش از قدرت تفکیک خوبی برخودار بودند.

برهمکنش ژنوتیپ و محیط, ژنوتیپ ایده آل, سازگاری خصوصی, محیط کلان