امین عباسی - استادیار، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
فریبرز شکاری - استاد، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
سید بهمن موسوی - دانشیار، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
عبداله جوانمرد - دانشیار، مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

تنش خشکی و کمبود عنصر روی از عوامل مهم تاثیرگذار بر کاهش کمیت و کیفیت گندم تولیدی می باشد. در پژوهش حاضر، اثر روش­های زی فزونی سولفات روی (بذر خشک، پیش تیمار، کاربرد خاکی و افشانه­کردن) تحت شرایط تنش خشکی (آبیاری کامل، تنش در مرحله ظهور برگ پرچم، تنش در مرحله ظهور ریشک) بر صفات مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد دانه و نیز صفات مرتبط با ارزش غذایی دانه گندم، رقم هما، با استفاده از طرح کرت­های خردشده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج به­دست آمده نشان داد که بروز همزمان تنش خشکی و کمبود عنصر روی در مراحل ظهور برگ پرچم و ظهور ریشک باعث کاهش کیفیت و کمیت گندم شد، به­طوری­که علاوه بر کاهش عملکرد و اجزای عملکرد دانه، موجب کاهش توانایی جذب روی از خاک، کاهش غلظت روی دانه، کاهش قابلیت جذب روی از دانه و کاهش سنتز پروتئین شد. نتایج این پژوهش نشان داد که افشانه­کردن این عنصر سبب افزایش بیش از ۱۹/۷۷ درصدی غلظت عنصر روی در دانه (از ۲/۷ به ۵/۴۰ گرم بر کیلوگرم)، پیش تیمار سولفات روی باعث افزایش ۶۹/۱۷ درصدی پروتئین ذخیره شده در دانه (از ۱/۱۳ به ۶/۱۴ درصد) و کاربرد خاکی سولفات روی موجب افزایش حداقل ۹۷/۱۱ درصدی در عملکرد دانه (از ۱۵۲۴ به ۱۷۳۷ کیلوگرم در هکتار)، کاهش ۱۸/۶ درصدی اسید فیتیک و کاهش چشمگیر ۹/۷۸ درصدی نسبت مولی اسید فیتیک طی تنش خشکی در مرحله ظهور برگ پرچم شد.

اجزای عملکرد, اسید فیتیک, پروتئین, میزان روی دانه, نسبت مولی