علی محدثی - عضو هیئت علمی، ایستگاه تحقیقات برنج تنکابن، سازمان، تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تنکابن، ایران
رحمان عرفانی - عضو هیئت علمی، موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران
پیمان شریفی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
هاشم امین پناه - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
ابوذر عباسیان - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

دانش کافی از روابط میان صفات در برنامه های اصلاحی برای اصلاح ارقام جدید برنج ضروری است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی پایداری هفت ژنوتیپ برنج در محیط های مورد مطالعه، تعیین روابط میان صفات و شناسایی صفات مناسب برای انتخاب غیرمستقیم جهت بهبود عملکرد دانه برنج بود. شش لاین امیدبخش، انتخاب شده از آزمایش مقدماتی عملکرد سال ۱۳۹۰-۱۳۸۹، به همراه رقم شاهد شیرودی، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در دو منطقه استان مازندران (تنکابن و ساری) طی سه سال زراعی  ۱۳۹۲-۱۳۹۰ مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای صفت عملکرد دانه معنی دار بود. تجزیه گرافیکی GGE بای پلات نشان داد که ژنوتیپ ۶ بر اساس دو معیار میانگین عملکرد و پایداری با بیشترین عملکرد دانه (۰۶/۶۲۱۸ کیلوگرم در هکتار) در رتبه دوم از نظر پایداری قرار گرفت. تجزیه گرافیکی ژنوتیپ × صفت (GT) نیز نشان داد که عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی­دار با تعداد دانه پر، تعداد کل دانه و ارتفاع بوته و همبستگی منفی و معنی­دار با تعداد پنجه در بوته و طول خوشه داشت. بنابراین، تعداد دانه پر، تعداد کل دانه و ارتفاع بوته صفاتی بودند که برای بهبود عملکرد دانه برنج از طریق انتخاب غیرمستقیم مناسب بودند. در مجموع، ژنوتیپ های ۶ (شماره ۳۹ از [(رمضانعلی طارم × آمل ۳) × (۳۷۶۳۲A) –۲-۶-۲۲-۶۷۰۱۵ IR] و ۵ (شماره ۱۲۶ از [(رمضانعلی طارم × آمل ۳) × (۳۷۶۳۲A) –۲-۶-۲۲-۶۷۰۱۵ IR]) بهترین ژنوتیپ ها بودند که می توانند به­منظور معرفی رقم­های جدید مورد توجه قرار گیرند.

سازگاری, ضریب همبستگی, لاین های امیدبخش, GGE بای پلات