نیر عبدالهی سیسی - گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
سید ابوالقاسم محمدی - گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز و قطب علمی اصلاح مولکولی غلات دانشگاه تبریز
سید سیامک علوی کیا - گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
بهزاد صادق زاده - موسسه تحقیقات دیم کشور

توده­های بومی از ذخایر ژنتیکی با ارزش در برنامه­های اصلاحی گیاهان زراعی می­باشند. تعیین سطح تنوع و روابط ژنتیکی بین توده­های بومی، لازمه حفاظت و بهره­برداری بهینه از این منابع با ارزش است. در پژوهش حاضر، تنوع و روابط ژنتیکی ۱۱۹ توده بومی و ۲۵ لاین پیشرفته و تجاری جو از کشورهای ایران، چین، مصر، روسیه، پاکستان و اسپانیا با استفاده از ۲۲ جفت آغازگرEST-SSR  بررسی شد. در مجموع، ۸۷ آلل در ۲۱ جایگاه EST-SSR، با میانگین ۱۴/۴ آلل به ازای هر جایگاه تکثیر شد. میزان اطلاعات چندشکلی از ۲۳/۰ (GBM۱۲۱۲) تا ۸۴/۰ (SCSSR۰۹۳۹۸) با میانگین ۵۲/۰ متغیر بود. نشانگرهای مورد مطالعه، دارای میانگین تنوع ژنی ۵۸/۰ با دامنه ۲۴/۰ تا ۸۶/۰ بودند. تجزیه خوشه­ای بر اساس داده­های EST-SSR و با استفاده از الگوریتم Neighbor-Joining و ضریب فاصله تکاملی Kimura ۲-Parameter، ژنوتیپ­ها را به پنج گروه منتسب کرد. در تجزیه به بردارهای اصلی، سه بردار اول در مجموع ۰۹/۷۰ درصد از تغییرات مولکولی کل بین ژنوتیپ­ها را تبیین کردند. نمایش دو بعدی ژنوتیپ­ها بر اساس دو بردار اصلی اول، گروه­بندی حاصل از تجزیه خوشه­ای را تائید کرد. بر اساس تجزیه واریانس مولکولی، تنوع ژنتیکی بالایی درون گروه­های جغرافیایی مشاهده شد که می­تواند در برنامه­های اصلاح جو استفاده شود. نتایج نشان داد که نشانگرهای EST-SSR به عنوان نشانگرهای عملکردی از کارایی مناسبی برای بررسی روابط ژنتیکی ژتوتیپ­ها و تعیین ساختار جمعیت­ها برخوردار هستند.

تجزیه خوشه ای, تنوع ژنتیکی, جو, نشانگرهای EST-SSR