سحر یوسفی - دانشجوی دکتری علوم باغبانی، رشته گیاهان دارویی، واحدعلوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
وحید روشن سروستانی - استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی, شیراز، ایران
کامبیز لاریجانی - استادیار، گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
حسنعلی نقدی بادی - دانشیار، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج، ایران
ابراهیم سابکی - استادیار، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بلوچستان، ایران

چکیده جنس Satureja با نام فارسی مرزه از تیره نعنا است . گونه S. bachtiarica Bunge از گونه های انحصاری ایران می باشد. در این تحقیق سرشاخه S. bachtiarica در مرحله گلدهی کامل از ۶ رویشگاه طبیعی در استان فارس جمع آوری گردید و پس از خشک کردن در شرایط آزمایشگاه به روش تقطیر با آب، مورد اسانس گیری و به روش خیساندن در حلال، مورد عصاره گیری قرار گرفت. ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی (GC-FID) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS)، و ترکیبهای پلی فنولی عصاره ها با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)، مورد شناسایی قرار گرفت. بازده اسانس ۶ جمعیت ۴/۲-۱/۱ درصد برحسب وزن خشک نمونه بدست آمد. ترکیب های عمده اسانس شامل تیمول (۹/۱۰- ۸/۴۹ درصد)، کارواکرول(۱/۱–۷/۴۹ درصد)، پارا- سیمن(۰/۱۸–۸/۳۲ درصد)، گاما- ترپینن (۳/۴– ۵/۷ درصد) و لینالول ( ۳/۳- ۱/۵ درصد) در جمعیت های مورد مطالعه بودند. از میان جمعیت های مورد بررسی، اسانس رویشگاه های کوهنجان و آباده- دیدگان به ترتیب بیشترین درصد تیمول با ۸/۴۹ درصد و کارواکرول ۷/۴۹ درصد را دارا بودند. نارنجنین، کارواکرول، هسپریدین، اوجنول، هسپرتین، رزمارنیک اسید و تیمول ترکیبهای پلی فنولی اصلی در شش جمعیت مورد مطالعه در مرزه بختیاری بودند. تنوع در میزان ترکیب ها در رویشگاه های مورد مطالعه نشان دهنده این است که تغییرات شرایط اکولوژیک بر میزان ترکیب های اسانس و عصاره مرزه بختیاری تاثیر مثبت داشته است.

اسانس, پلی فنول, عصاره, کارواکرول, مرزه بختیاری