مرتضی یزدانی - گروه فیتوشیمی، دانشکده شیمی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
فرشته جوکار کاشی - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده شیمی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
زینب طلوعی - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده شیمی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
اکرم رحیمی مقدم - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده شیمی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

با توجه به اثرات نامطلوب آنتی بیوتیک ها، آنتی اکسیدان ها و داروهای ضدسرطان مصنوعی بر سلامتی انسان و افزایش مقاومت پاتوژن ها نسبت به آنتی بیوتیک ها، لازم است منابع ایمن و جایگزین برای این ترکیب ها شناسایی شوند. بدین منظور برای اولین بار گیاه بادرنجبویه از شهرستان مریوان واقع در استان کردستان جمع آوری شد و فعالیت زیستی گیاه بررسی گردید. اندام های هوایی گیاه خودرو بادرنجبویه در مرحله گلدهی در تابستان سال ۱۳۹۵ ازمریوان در ارتفاع ۱۳۲۰ متری از سطح دریای آزاد برداشت و اسانس آن ها با امواج میکرویو و بدون استفاده از حلال استخراج شد. ترکیبات تشکیل دهنده اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی شناسایی شدند. فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس با روش بی رنگ شدن بتاکاروتن، سمیت سلولی آن با آزمون کشندگی میگوی آب شور و فعالیت ضدمیکروبی آن علیه انواعی از سویه های میکروبی استاندارد و بالینی با روش انتشار در آگار و تعیین کمترین غلظت مهارکننده رشد بررسی گردید. بازده استخراج اسانس بادرنجبویه ۱۸/۱ درصد و اجزای اصلی آن ژرانیول (۳۹/۳۰ درصد) و ژرانیال (۱۹/۲۶ درصد) بودند. بر اساس نتایج آزمون بی رنگ شدن بتاکاروتن، مهار اکسیداسیون لینولئیک اسید توسط اسانس بادرنجبویه و استاندارد بوتیل هیدروکسی تولوئن به ترتیب ۴۸/۷۲ و ۴۸/۹۶ درصد و براساس نتایج آزمون کشندگی میگوی آب شور، مقدار LC۵۰ اسانس بادرنجبویه و داروی ضدسرطان وین کریستین سولفات به ترتیب ۷۶/۶۲ و ۷۵۱/۰ میکروگرم بر میلی­لیتر به دست آمد. اسانس بادرنجبویه فعالیت ضدمیکروبی خوبی علیه سویه های میکروبی بررسی شده به ویژه باکتری های گرم مثبت داشت. اسانس بادرنجبویه دارای فعالیت آنتی اکسیدانی، ضدمیکروبی و ضدسرطانی خوبی است و می توان آن را به عنوان جایگزینی برای آنتی اکسیدان ها، آنتی بیوتیک ها و مواد ضد سرطان مصنوعی معرفی نمود.

آنتی اکسیدان, اسانس, بادرنجبویه, سمیت سلولی, فعالیت ضدمیکروبی