رسول نریمانی - علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد مقدم - علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
عبدالله قاسمی پیربلوطی - مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس، تهران

چکیده             شوری یکی از مهم­ترین تنش­های اکولوژیکی است که باعث کاهش قابلیت تولید محصول می­شود. اسید هیومیک به عنوان یک اسید آلی و آسکوربات به عنوان یک آنتی­اکسیدان قوی می­توانند در جهت بهبود عملکرد گیاهان در شرایط تنش شوری موثر واقع شوند. در این تحقیق به منظور­ بررسی تاثیر اسید آسکوربیک و اسید هیومیک بر میزان و ترکیبات شیمیایی اسانس گیاه (Dracocephalum moldavica L.) تحت تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۹۴-۱۳۹۵ اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل شوری در چهار سطح (۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی­مولار)، اسید هیومیک و اسید آسکوربیک در سه سطح (۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی­گرم در لیتر) بود.اسانس گیاه از سرشاخه­های هوایی گل­دار و به روش تقطیر با بخار آب از طریق دستگاه کلونجر استخراج و با استفاده از روش­های کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف­سنج جرمی اجزای تشکیل دهنده آن تفکیک و شناسایی گردید. میزان اسانس با افزایش تنش شوری به­شدت کاهش یافت و کاربرد تعدیل کننده­های تنش شوری (هیومیک و آسکوربیک اسید) سبب بهبود این صفت گردید. به­طوری که در تنش ۱۵۰ میلی­مولار شوری به کمترین میزان خود (۲/۰ درصد) رسید و کاربرد اسید هیومیک ۲۰۰ میلی­گرم در لیتر سبب افزایش ۶۱/۵۱ درصدی اسانس نسبت به تیمار شاهد گردید. بیشترین اجزای تشکیل دهنده اسانس بادرشبو در تیمار شاهد (عدم کاربرد تعدیل کننده­ها و شرایط بدون شوری) شامل ژرانیال (۶۵/۳۶ درصد)، نرال (۹۴/۳۱ درصد)، ژرانیول (۵۶/۱۵ درصد)، ژرانیل استات (۶۶/۱۱ درصد)، ترانس- ۲،۴- هپتادینال (۲۵/۱ درصد)، لینالول (۰۹/۱ درصد)، پولگون (۹۵/۰ درصد) و وربنول (۴/۰ درصد) می­باشد که ۵/۹۹ درصد از اجزای اسانس را شامل می­شوند. در تیمار ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر اسید هیومیک در سطوح مختلف تنش شوری تعداد زیادی ترکیب نسبت به تیمار شاهد و کاربرد تعدیل کننده­های تنش شوری (کاربرد ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی­گرم در لیتر اسید آسکوربیک و ۲۰۰ میلی­گرم در لیتر اسید هیومیک) مشاهده شد. ازجمله این ترکیب­ها می­توان به آلفا-پینن، بتا-پینن، کامفن، کامفور، آلفا-توژون، نرول و تیمول اشاره کرد.

اسانس, اسید هیومیک, بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.), ژرانیال, شوری, نرال