محبوبه طاهرخانی - استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، دانشکده علوم پایه، گروه شیمی، تاکستان، ایران
شبنم ارجمندی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه آموزشی فیتوشیمی و شیمی فناوری اسانس، دانشکده شیمی دارویی، واحد علوم دارویی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مجید قربانی نهوجی - هیات علمی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی

گیاه دارویی دم شیر با نام علمی Leonurus cardiaca L. گیاهی علفی و چند ساله متعلق به تیره نعنائیان (Lamiaceae) است که بطور گسترده ای در طب سنتی ایران و دیگر کشورها به عنوان گیاهی آرام بخش، خواب آور، مدر، کاهنده فشار خون و بویژه به عنوان درمان بیماری های قلبی شناخته می شود. از این گیاه ترکیبات فیتوشیمیایی مهمی نظیر آلکالوییدها، ایریدوییدها، ساپونین ها، فلاونوییدها، کاردنولیدها و دی ترپنوییدها استخراج و شناسایی شده است. با توجه به اهمیت و پراکندگی این گیاه در ایران، هدف از این پژوهش بررسی فیتوشیمیایی عصاره گیاهL. cardiaca در جهت ارزیابی و شناسایی ترکیبات طبیعی موجود در آن می باشد. در راستای این تحقیق، ابتدا اندام های هوایی گیاه مذکور در مرحله گلدهی از دامنه های کوه دماوند در مردادماه ۱۳۹۵ جمع آوری و به روش خیساندن در حلال عصاره گیری گردید. سپس به منظور جداسازی چربی ها و ترکیبات اشباع با زنجیره های بلند، عمل چربی گیری توسط حلال هگزان و در قیف جداکننده انجام شد. در مرحله بعد به منظور جداسازی فراکسیون های مختلف، بر روی ستون کروماتوگرافی برده و نهایتا از میان ۳۲ فراکسیون بدست آمده، از فراکسیون ۸+۹+۱۰ بلور مربوط به ترکیبی طبیعی ظاهر گردید. برای اولین بار در دنیا از گیاه دم شیر ترکیب طبیعی یک گلیکوزید قلبی با نام دیگوکسین استخراج، جداسازی و خالص سازی شده و با استفاده از روش های طیف سنجی ۱۳C-NMR، ۱H-NMR، DEPT و IR ساختمان شیمیایی آن شناسایی و معرفی گردید.

ایران, کروماتوگرافی ستونی, گلیکوزید قلبی, گیاه دم شیر, منبع جدید دیگوکسین