مریم رضاپور - ۲استادیار گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
محمد فتاحی - دانش آموخته کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

گیاه دارویی گلپر (Heracleum persicum)متعلق به تیره چتریان می­باشدکه در طب سنتی به عنوان ادویه و طعم دهنده­ غذا، تهیه ترشی و همچنین ضد کرم، ضدنفخ، اشتها آور، مدر و مسکن استفاده می­شود.به منظور اصلاح و اهلی­سازی این گیاه تنوع مورفولوژیکی هشت جمعیت از مناطق مختلف ایران (اهر، کلیبر، مارمیشو، سیلوانا، گردنه حیران، اسالم، آینالو، مشکین­شهر) مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفت.در تنوع مورفولوژیک ۱۶ صفت برای طبقه­بندی جمعیت­ها بر اساس تجزیه خوشه­ای و تجزیه به مولفه­های اصلی (PCA) ارزیابی شد. شاخص­های فیتوشیمیایی شامل درصد اسانس و فعالیت آنتی­اکسیدانی (روش­های DPPH  و FRAP) نیز در جمعیت­ها ارزیابی شد. بدین منظور بذرهای کاملا رسیده گیاه در مرداد ماه ۱۳۹۴ از رویشگاه­های طبیعی آن جمع­آوری گردید و اسانس به روش تقطیر با آب (دستگاه کلونجر) استخراج شد. نتایج تجزیه خوشه­ای، هشت جمعیت را در سه گروه اصلی قرار داد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین درصد اسانس به ترتیب متعلق به رویشگاه آینالو و مشکین شهر (۸/۵ درصد) و سیلوانا (۳ درصد) بود. همچنین بیشترین و کمترین فعالیت آنتی­اکسیدانی به روش DPPH و FRAP به ترتیب متعلق به ژنوتیپ مشکین­شهر وگردنه حیران با میزان ۰۹/۶۷ درصد و ۹۸/۵۸(میکرومول آهن بر گرم وزن خشک) و آینالو و اسالم با میزان ۳۰/۴۷ درصد و ۵۲/۱۵ (میکرومول آهن بر گرم وزن خشک) بودند. با توجه به اینکه جمعیت مشکین­شهر دارای بیشترین تعداد چتر ،  درصد اسانس  و عملکرد آنتی اکسیدانی بود، به عنوان ژنوتیپ برتر جهت انجام پروژه­های اولیه اصلاحی و اهلی سازی و همچنین منبع با ارزش دارویی برای بازارهای محلی معرفی می­شود.  

آنتی اکسیدانی, اسانس, تنوع مورفولوژیک, شمال غرب ایران, گلپر