الهام حبیبی - دانشجوی دکتری پیدایش، رده بندی و ارزیابی خاک، گروه علوم باغبانی و زراعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
راضیه لک - دانشیار پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
حسین ترابی گلسفیدی - گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد تهران، ایران
شهلا محمودی - خاکشناسی، دانشگاه علوم تحقیقات تهران
حمید رضا ممتاز - ۵. دانشیار گروه خاکشناسی دانشگاه ارومیه، ایران

با توجه به بحران زیست محیطی دو دهه اخیر و خشک شدن بخش هایی از دریاچه ارومیه و تاثیرگذاری آن بر زمین های کشاورزی اطراف، این مطالعه با هدف شناسایی کانی ها در خاک های متاثر از مواد مادری مختلف به منظور درک ارتباط متقابل خاک با مواد مادری و پیش بینی روند تغییرات آنها انجام شد. در این پژوهش ۲۶ خاکرخ بر روی مواد مادری مختلف حفر و تشریح گردید واز بین آنها ۱۳ خاکرخ شاهد مورد بررسی دقیق قرار گرفتند. نتایج کانی شناسی رس حاکی از حضور کانی های رسی ایلایت، اسمکتیت، کلریت، کائولینیت، ورمی کولیت و پالیگورسکیت در این منطقه می باشد. حضور پالیگورسکیت در خاکرخ ها دارای دو منشا پدوژنیک و به ارث رسیده از مواد مادری می باشد. همچنین کانی های کائولینیت و کلریت به دلیل عدم شرایط لازم برای تشکیل پدوژنیک، به ارث رسیده از مواد مادری است. ایلایت در بیشتر خاک ها منشا موروثی داشته و درخاکرخ هایی که کاربری زراعی داشتند، جذب پتاسیم توسط کانی های انبساط پذیر انجام شده و در سطح خاک تغییر شکل یافته و ایلایت را تشکیل دادند. منشاء اسمکتیت نیز در برخی از خاک های این منطقه پدوژنیکی بوده و احتمالا از هوازدگی ایلیت به وجود آمده است و در برخی دیگر توارثی است، چون در سنگ بستر آنها نیز مشاهده شده است. ورمیکولیت های موجود در این منطقه نیز اغلب منشا پدوژنیکی دارند و حاصل از هوا دیدگی میکا و کلریت می باشند. نتایج تحقیق حاکی از این است که مواد مادری متفاوت، تاثیر زیادی در خصوصیات فیزیکوشیمیایی و مقدار نسبی کانی های خاک در این منطقه داشته است.

خاکرخ, اسمکتیت, ایلایت, کائولنیت, پالیگورسکایت